opvolle afwachting van het gehoorzamen aan dit
vermaan, dient er ook iets anders te gebeuren. [p.175] Niet een paar,
maar tientallen exemplaren moeten in de uitleen-bibliotheken der
vakvereenigingen ter beschikking staan. En stroomen moeten de leden
daarheen. Gelezen, geliefd en diep begrepen moet het worden in al hun
gezinnen. Want dit is een leerdicht, voor hen geschreven, aan hen
gegeven, de boet- en vertroostings-profetie van een geen god- maar
mensch-scheppend profeet! Gelijk hier de leering, op een berghoogte en
in een wereld-historisch moment, in de steenen tafelen der ongevoeligste
harten wordt gegrift, gebeurde het niet sinds Mozes. Hier leert het nog
waan-omvangen volk, om het nooit te vergeten, de voosheid van het
chauvinisme, den leugen der verleidelijke militaire schetterphrasen, de
ijdelheid der geraffineerde glorie-beloften. De roem van den soldaat...!
Daar is geen roem voor hem. Gelijk hun lichamen in het massa-graf, zoo
worden hun namen in de vergetelheid tezamen bedolven. De roem is voor de
generaals in de gezellige kamers, na de weldoende slaap, voor de
redevoerende staatslieden aan de weeldebanketten. "De liefde van het
vaderland voor zijn dappere verdedigers." Haha! leest gij maar de
uitbuiting der poilus in de kantonnementen! "Heel het volk staat
vastbesloten achter hen," fanfaronneeren de kranten. En ongetwijfeld,
een deel ervan staat achter hen, en vastbesloten bovendien: om hun de
zakken te rollen.

Alles, wat voor den soldaat gefabriceerd wordt, is grof, leelijk en
van slechte kwaliteit, vanaf hun schoenen van uitgesneden carton,
door een netwerk van slechte draden bijeengestrikt, tot hun slechte
gestreepte, slecht in elkaar gezette, slecht genaaide, slecht
geverfde kleeren....

Wel, voor den duivel, waarom zou het anders zijn? Waarom zou men de
balen, waarin de goedkoopste grondstof voor de oorlogsindustrie: waarin
<b>de soldaat verpakt</b> is, beter maken? Valt dat te rijmen met een
zakelijk beheer? En wat zouden wel de "economische strijders" daarvan
zeggen, zij die beweren (zie blz. 278) "net zoo goed te strijden" als
de poilus?... Hoe zou het "Nationaal Vermogen" kreunen!... O, gij
grootsche visionnair, hoe hebt gij, de ziende midden de al-verblinding,
ook de sociale waarheid aanschouwd!

[p.176]

"De chauvinisten zijn ongedierte."
"De oorlog moet gedood, de oorlog!"

Hoe waart gij een mensch; zooveel meer dan enkel een Franschman,
een Oostenrijker,