vier Franschen, op jacht naar vuur, om vleesch te kunnen
braden, in de loopgrapen verdwalen, en in de "Internationale gang" een
Duitsch officier dooden en met diens lucifers terugkomen, is er voor mij
in het beeldend geluid, in het aspect der figuren-plastiek, in het
bonkig trago-komische en in het lacherig-vreeselijke, iets, om ons tot
de modernen te bepalen, van de Maupassant. Dan weer zie ik duidelijk, de
paar malen dat hij natuurleven beschrijft, plots onzen Van Looy voor
mij, zooals in Gewend Geraakt, die prachtige observaties in den
hoenderhof, waar hij in sober-beeldende woorden--elk woordje om zoo te
zeggen een vondst, een levende kleur, een reuk, een beweging--het
verinnerlijkt-geziene schildert. De zaak is, dat, gelijk naar occulte
leering de zielen van veel volmaakt

[p.165] geworden menschen in die eens gods versmelten, in de genialiteit
van Barbusse veel van het beste van veler tijden en landen literaire
kracht is saamgekomen. Er is een menigte van schoone geesten in hem,
maar die zijn toch een, die zijn toch zijn geest geworden.--Zooveel
mogelijk nu die gedeelten uitkiezend, welke ik kan citeeren, zonder te
zeer den omvang van dit opstel te vergrooten, en mij bij andere slechts
tot enkele vermelding bepalend, zal ik u een weinigje aanwijzen van al
dat schoons. Als voorbeeld van zijn wijsgeerige bezinning vol diepe
psychologie, hier in een subtiel aphoristischen vorm:

Zij zijn allen, de een als de ander: er is niet een, die niet zegt:
"Ik ben niet als de anderen."

Het spel is voor kinderen een ernstige bezigheid. Alleen volwassen
menschen spelen.

En dit van zijn Danteske visies, voor zoover die vooral het kenmerk van
een den mythos, historie en leven omvattenden geest dragen: (over den
verliefden Lamuse, den "osmensch," door Eudoxie afgewezen)

Hij laat zijn groot, dik hoofd hangen. In de meedoogenlooze klaarte
van de herboren lente, gelijkt hij de arme cycloop, die langs de
oude oevers van Sicilie doolde, bespot en getemd door de
helstralende kracht van een kind, als een monsterlijk speeltuig, in
den aanvang der tijden.

Of dit nog dieper geziene: (Over een soldaat, die, in de loopgraven, een
koperen ring voor zijn vrouw vijlt)

Hij arbeidt vol vuur. Het is zijn hart dat zich zoo goed mogelijk
wil uitspreken en zich inspant als voor een stuk schoonschrift.[3]
In deze ontredderde gaten van de aarde verkrijgen onze mannen, zich
vol