menschenschepper leven: de eerste moet blijven keuren, overwegen en
rechtvaardig beschikken, hoe hartstochtelijk ook des laatsten liefde
zij. De lezer nu, die aan dit alles denkt, zou dus niet zonder schijn
van recht kunnen vragen: moet veel van wat hier aan de
historisch-materialistische aesthetiek werd verweten, eigenlijk niet
worden toegeschreven aan het feit dier liefdevolle, _maar onbeheerschte_
overgave; aan het feit, in een woord, dat Mevr. Holst een groote
lyricus, maar volstrekt geen epicus, geen menschenschepper is? Maar
indien hij slechts even let op het enorm verschil in eigenlijke
mensch-beeldende kracht, zooals eenerzijds bijv.: de romanschrijver, die
naar het ondoorlichte leven beeldt, van noode heeft, en anderzijds de
psychologische biograaf, die kunstwerken, d.i. het doorlichte leven, en
ander reeds bewerkt materiaal slechts opnieuw bewerkt, dan zal hij-zelf
niet aarzelen die vraag ontkennend te beantwoorden.

* * * * *

Beschouwen wij nu Mevr. Holst's Therese Le Vasseur. En ik durf bij
voorbaat beweren, dat, zooals hier den lezer het verderfelijke der
marxistische aesthetiek zal blijken, het hem bezwaarlijk elders blijken
kan. Hebben wij gezien hoe deze aesthetiek onze schrijfster er toe
bracht den _mensch_ Rousseau te flatteeren, thans zullen wij zien hoe
dit tot _noodzakelijk_ gevolg had, dat ook Therese Le Vasseur
geflatteerd werd en wel in een nog zooveel sterker mate dan
Rousseau-zelf, dat ik geen oogenblik aarzelen mag, de
psychologisch-biographische beelding dier figuur volslagen onjuist en
pueriel-goedgeloovig te noemen.

Waarom of het eerste 't laatste tot _noodzakelijk_ gevolg had? vraagt
ge. Och, gelieve maar even naar mij te luisteren: Mevr. Holst werd door
haar proletarisch-voelen--waarvan ik de diepte en uitingsschoonheid in
't tweede hoofdstuk dezer studie zoozeer bewonderd heb--er
onweerstaanbaar [p.176] toe gedreven Therese te verdedigen.[57] Haar
intuitie zei haar zeer te recht, dat die verdediging met vrucht te
voeren is. Maar wat haar intuitie haar niet zei--_omdat deze te dien
opzichte verzwakt was door haar onbewuster tendenz, Rousseau te
flatteeren_--is: dat die verdediging van Therese alleen te voeren is
_ten koste van Rousseau_. Om haar nu desalniettemin toch door te zetten
_werd het noodig ook Therese veel edeler voor te stellen dan zij
was_.--Toetsen we dit alles nu aan Mevr. Holst's boek, de historische
feiten en de gevolgtrekkingen, die da