k te maken.

Wat is _Romantiek_?

Nou, om 't 'ns erg kort en populair te zeggen: een kunstbeelding van,
zeer wel bestaanbare, _uitzonderings_figuren, levend in zelden
voorkomende omstandigheden; daardoor heel vaak verschijnend als een
"overdrijving" van de _algemeene_ werkelijkheid, want die
_uitzonderings_figuren maken, door hun levenswaarheid, op den
gemiddelden lezer den indruk van vertegenwoordigers der _algemeene_
werkelijkheid te zijn.[8]

De romantiek nu, in dit romantisch-realistische werk, uit zich niet
slechts in het feit der beelding van sommige personen van het tweede
plan--prinses _Erica_ bijvoorbeeld--, ook niet alleen in het doen plaats
hebben van gebeurtenissen, die, wanneer we ons het totaal-beeld voor
oogen brengen, dat de werkelijkheid ons van den loop der dingen
voorhoudt, een sterken bijsmaak van onwaarschijnlijkheid krijgen, maar
[p.225] die romantiek uit zich al dadelijk heel principieel in den opzet
en op het hoofdplan van het werk: _het beschrijven der zielsgeschiedenis
van een geniaal mensch_. En nu ga ik verder en zeg dit: omdat een
geniaal mensch zelf "een stuk romantiek" is, door de Natuur, te midden
van Haar dag-dagelijksch "realisme" neergezet, botst hij daarmee,
verstoort hij er in zekeren zin de harmonie van (zeer zeker: om tot een
hoogere harmonie te geraken, en: de botsing is een heilzame, maar dat
verandert voor 't oogenblik aan 't onaangename van de zaak niets.
Multatuli-zelf is hier een uitstekend voorbeeld van) en zoo, en daarom
verstoort de _afbeelding_ van een geniaal mensch in een werk als
dit--voor driekwart een afbeelding der _algemeene_ werkelijkheid--de
harmonie van dat werk. We voelen een onaangenaam aandoende
ongelijksoortigheid en zelfs tegenstrijdigheid der deelen. (Multatuli
heeft dat, geloof _ik_, zelf gevoeld, vandaar dat het klaarblijkelijk
zijn plan was, zijn _Woutertje_, langzamerhand, naar den kant der
romantische prinses Erica uittedringen. Ik voor mij ben er zeker van,
dat, had hij het werk voleindigd, dit, _uit aan de Wouterfiguur
ontsprongen noodzaak_, al meer en meer verromantiseerd zou zijn
geworden. En verder ben ik van oordeel, dat het dit bewustzijn, met wat
er verder aan vast zit, bij _Multatuli_-zelf, is geweest, dat hem den
lust benomen heeft verder aan zijn verhaal te werken, en niet "ergernis
over de _Van Vloten's_" enz.--Stel je voor, omdat de kleine menschjes je
aftakelen, heb je geen lust meer aan de levende schoonheid in je ziel,
die je-zelf