nger een "vat vol tegenstrijdigheid"! Laat mij nu
even deze beweringen, voor zoover zij bewijs behoeven en door het hun
voorafgaande niet reeds bewezen zijn, aan sommige levensfeiten en daden
van Rousseau toetsen. Indachtig aan het feit, dat deze
psychologisch-biographische beschouwingen middel en geen doel in dit
opstel zijn, zal de lezer mij wel de telegram- en horoscoopstijl in dit
gedeelte willen vergeven, terwijl hij ook wel in het oog gelieve te
houden, dat ook ik natuurlijk elke daad het gevolg acht van de
wisselwerking _aller_ neigingen en krachten der persoonlijkheid, die de
psychisch-oorzakelijke [p.167] sfeer dier daad _kunnen_ beinvloeden, en
dat ik dus door het op den voorgrond brengen van enkele dier neigingen,
die m.i. de hoofdoorzaak van een zekere daad vormden, den invloed der
andere allerminst wensch te ontkennen.

Actief-mystische aanleg en neiging tot mystiek gelooven. Wat de eerste
betreft: het visioen in Annecy. Hij zelf zegt daarvan: "Si jamais reve
d'un homme eveille eut l'air _d'une vision prophetique_, ce fut
assurement celui-la," en kenschetsend voor zijn luciditeit op dat
oogenblik is 't geen hij er aan toevoegt: "et ce qui m'a frappe le plus
dans le souvenir de cette reverie, quand elle s'est realisee, c'est
d'avoir retrouve _des objets tels exactement que je les avais
imagines._[51] (Het verhaal van dit visioen is dan ook van niet te
overtreffen en als onstoffelijke en volmaakt-verpuurde taal-schoonheid).
Wat de tweede betreft: men zie 't voorval van het steenen-werpen naar
een boom om zekerheid te verkrijgen of hij, zoo hij dan mocht sterven,
verdoemd of zalig-gesproken zou worden (hij is dan 24 jaar oud):

... la peur de l'enfer m'agitois encore souvent. Je me demandois: En
quel etat suis je? Si je mourois a l'instant meme, serois je damne?...
Je me dis: Je m'en vais jeter cette pierre contre l'arbre qui est vis a
vis de moi, si je le touche, signe de salut; si je le manque, signe de
damnation. Tout en disant ainsi, je jette ma pierre _d'une main
tremblante et avec un horrible battement de coeur.... Depuis lors je
n'ai doute de mon salut...._[52] Men lette ook op het willen-neerleggen
van het manuscript der "Dialogues" op het altaar der Notre-Dame.--Deze
neiging, een of ten nauwste samenhangend in hem, met die van _immer iets
te verwachten van het wonderlijke, van het
nu-nog-niet-te-begrijpen-onverwachte, dat straks komen en helpen zal_,
is ten _deele_ oorzaak van zijn, in sommige gevall