alles naar
zijn eigen getuigenis_--door de opvattingen en gesprekken zijner
tafelgenooten elken dag. Als Mevr. Holst dan ook vervolgt:

In zijn jeugd liet hij zich geheel drijven op aandoeningen en
indrukken en wat omstandigheden en omgeving van hem maakten, dat
was hij.[40]

en dus de scheidingslijn tusschen het tijdperk van meegesleept-worden en
dat van 't "dobberen tusschen" laat samenvallen met die tusschen jeugd
en mannelijken leeftijd, dan weerspreken de zooeven genoemde feiten
haar--hij was toen respectievelijk _37 en 38 jaar_--. Neen, de
scheidingslijn tusschen de twee eerstgenoemde tijdperken blijkt
duidelijk te trekken precies ten tijde, dat zijn _genie zich openbaart._
Dit feit te zien--waarmee ons trouwens Rousseau-zelf, gelijk men zoo
dadelijk zal ontwaren, heeft bekend gemaakt--is van het hoogste gewicht
voor de kennis zijner lagere persoonlijkheid, gelijk het ook boekdeelen
spreekt _voor_ mijne bewering, dat het Scheppend Vermogen ook als een
_heerscher, leeraar en opheffer_ in de lagere persoonlijkheid werkt!
Waarom dit feit van zoo hoog gewicht is, laat mij het verklaren, na zijn
bestaan-zelf te hebben bewezen: (Het _Discours_, waarvan Rousseau in het
nu volgend citaat spreekt is _ook volgens Mevr. Holst_ het _eerste_ werk
van zijn eigenlijk Genie.)

L'annee suivante, 1750, comme je ne songeois plus a mon Discours,
j'appris, qu'il avoit remporte le prix a Dyon. _Cette nouvelle
reveilla toutes les idees qui me l'avoient dicte, les anima d'une
nouvelle force_....[41]

En daarna:

Tandis que je philosophois sur les devoirs de l'homme, un [p.157]
evenement vint me faire mieux reflechir sur les miens. Therese
devint grosse pour la troisieme fois. Trop sincere avec moi, _trop
fier en dedans pour vouloir dementir mes principes par mes
oeuvres_, je me mis _a examiner la destination de mes enfants_.[42]

Men weet dat hier het "dobberen tusschen" niet eindigde in een omslaan
naar de zijde van het goede; het scherpte alleen maar zijn verstand in
het vinden van plausible uitvluchten, zooals wij later zullen zien,
maar, waar het thans op aankomt: Zie nu eens den weg, waarlangs hij
ertoe kwam, te gaan _nadenken ten minste_ over het lot zijner drie
laatste kinderen: Als een profetisch gezicht, een onverwachte, helle
openstraling van het genie, komt de visie van zijn Discours op den weg
naar Vincennes over hem--hij zelf heeft ons dat treffelijk
verhaal