p te bouwen;
de waarheid aan het licht te brengen, die er tegen zijn wil uit blijkt,
en hem dus niet na te beelden zooals hij zich-zelf gelieft voor te
stellen, maar hem te beelden, zooals hij zich ondanks zich-zelf ten toon
stelt, werk dus der inderdaad "hoogere" critiek!

"... cette horreur du mal en tout genre, cette impossibilite de
hair, de nuire (Nu, nu, dat hebben we toch wel anders gezien! v.C.)
et meme de le vouloir, cet attendrissement, cette vive et douce
emotion que je sens a l'aspect de tout ce qui est vertueux,
genereux, aimable: tout cela peut-il jamais s'accorder dans la meme
ame avec la depravation qui fait fouler aux pieds sans scrupule le
plus doux des devoirs? (Zeker, het _blijkt_ dat dit kan! Want bij
het te vondeling brengen der twee _eerste_ kinderen was er immers
_volgens zijn eigen getuigenis_, geen sprake van _eenige
overweging_ noch van _eenige scrupule_! v.C.) Non, je le sens, et
le dis hautement, cela n'est pas possible. Jamais un seul instant
de sa vie Jean-Jacques n'a pu etre un homme sans sentiment, sans
entrailles, un pere denature. J'ai pu me tromper mais non
m'endurcir. _Si je disois mes raisons, j'en dirois trop.
Puisqu'elles ont pu me seduire, elles en seduiroient bien d'autres:
je ne veux pas exposer les jeunes gens qui pourroient me lire a se
laisser abuser par la meme erreur_.[49]

Het is duidelijk dat dit een _uitvlucht_ is. Zoo het waar is, dat het
bekend maken dier redenen jonge menschen had kunnen verleiden, omdat zij
hem hebben kunnen verleiden, dan is het ook waar, dat 't bekend-maken
der overwegingen, die hem later die redenen als dwalingen hebben doen
beschouwen, evenmin zijn uitwerking op die jonge lieden zou [p.164]
hebben gemist. Hij _moet_ toch hebben ingezien, dat het verzwijgen en
van de redenen en van datgene, dat hen in zijn eigen oordeel tot
dwalingen stempelde, de zaak voor de jongeren pas recht gevaarlijk
maakte: nu bleef hun alleen _een slecht voorbeeld_ gegeven door een
_groot man_. En overigens zal men mij wel willen toegeven, dat deze
bezorgdheid al zeer vreemd aandoet in den mond van iemand die wel zeer
gemoedelijk spreekt over zekere sexueele hebbelijkheid, waaraan hij
verslaafd was, 't geen niet alleen heel wat prikkelender op jonge
gemoederen kan werken dan dit, maar ook heel wat gevaarlijker is, omdat
het zooveel makkelijker kan worden nagevolgd. Waar bleef toen wel di