e en
vonkende water over de dwarsbruggen de lucht in te _koekeloeren_,
tot je in de verte het torenhaantje in de hoogte zag blinken als
een gloeiende, _trillend-gouden wiek van een stil-drijvenden vogel
in het starre blauw_.
Uit het woord "koekeloeren" blijkt duidelijk, dat de bedoeling was de
gewaarwordingen van _Burk_ in _Burksch_ dialect te geven en die dus niet
in Queridoiaansche zegging om te zetten, maar uit het laatste door mij
gecursiveerde zinsdeel blijkt even duidelijk, dat het Querido-brok in
_Burk_, Querido, den schepper van _Burk_ hier de baas was!
[p.80] Ik zei straks, dat, compositorisch gesproken, er begin noch einde
aan het boek is. Voor wie meenen mocht, dat ik dit een fout in het werk
acht, zij onmiddellijk verklaard, dat ik dit integendeel, _hier_, een
schitterende deugd vind. Een lastig probleem en een zeer groote
moeilijkheid werden hierdoor volkomen opgelost en overwonnen. Bedoeld
was m.i. namelijk _niet_ in de _allereerste_ plaats een beeld te geven
van het leven van zekere _individuen_, van een leven dus, welks
eng-begrensde duur zijn vast en duidelijk begrip in onzen geest heeft,
maar, in de _allereerste_ plaats, van een brok _volks_leven, d.w.z.: een
leven, welks begin en einde ver buiten onze _onmiddellijke perceptie_
liggen. Want is onze indruk van een _persoonlijk_ bestaan die van iets
eindigs, onze _gevoels_indruk van het _maatschappelijk_, van het
_massa_-leven is daarentegen die van iets _on_eindigs. Doch, een brok
massa-leven, zoo meesterlijk, zoo boordevol vitaliteit te geven als in
dit boek, is niet mogelijk, zonder de samenstellende deelen van dat
leven: de individuen, alleruitstekendst te beelden, maar zoodra dit
gebeurt--_en dit is de moeilijkheid, waarvan ik hierboven sprak_--dreigt
de daardoor ontstaande indruk van het _begrensde_ en _eindige_, te
verhinderen, dat zijn tegendeel: de gevoelsindruk van het
_oneindige_--welke we immers van het _massa_-leven, _als geheel_,
behooren te krijgen--bij ons ontstaat. Om de bovenstaande bedoeling dus
te verwezenlijken; te zorgen dat de tegenstrijdige indrukken zoo worden
te weeg gebracht, dat zij elkaar niet vernietigen en dus: ons het
oneindige te laten voelen van een zeker levens_geheel_, naast de een
_eindigheidsindruk_ verwekkende uitbeelding der _eindige deelen_, moest
naar het hulpmiddel van een zekere wijze van componeeren worden
gegrepen, ten eerste: het geven van een nagenoeg climaxloozen
verhaalgang--_want
|