r de breede en hooge
afmetingen van deze aard-en steenmassa, in tegenstelling met de luchtige
doorschijnendheid van den avondhemel. Het was hem als een rotsgevaarte,
als een brok voorgebergte, dat in het water vooruit staat. Het muurwerk
is een geworden met de aarde; ouderdom en verweerdheid gaven donkere,
diepe kleuren, hier wat lichter, daar wat zwaarder, al naar gelang de
buitenkant meer of minder afgebrokkeld, met mossen begroeid of van vocht
doortrokken was. De bovenrand en de neerdalende zij-lijn missen de
kantigheid en de strakheid van nieuwe steen. Het is, alsof de tijd ze
rond heeft afgesleten; de staande lijn, die rechts den muur begrenst, is
een weinig rond ingebogen en achterover gezakt, waardoor het geheel nog
meer den indruk maakt van een zware massa, die geen steun behoeft, om
zoo in elkaar te blijven hangen.

Het grasveld, dat den bovenkant bedekt, hangt als een zwaar kleed rustig
over den rand heen. De helling, die links het bolwerk verbindt met het
lager gelegen pad, is een even zware massa als het muurwerk, waar ze
tegenop ligt. Ofschoon niet steenachtig van aard, vormt ze er een geheel
mee; het gansche terrein is een groote, breede opheffing geworden van de
aarde; alles ligt in rustig evenwicht tegen elkaar aan: nergens staat
een brok muur of grond los en afgezonderd van de rest. Het penseel wist
er een klomp van te maken, ofschoon de samenstellende deelen alle zich
zelf bleven, hetzij muur, hetzij grasveld, hetzij voetpad. Ook dit
laatste is in het geheel opgegaan. Wel is het lichter van kleur, zooals
een pad in de schemering als een stille blankheid uit het donker van de
omgeving opblinkt; maar het is geen afgezonderd tooneeltje gebleven; de
blankheid en de donkerte liggen niet scherp naast elkaar. Het verschil
in lichtheid is gering; we krijgen wel den indruk van eene zekere
blankheid, maar dat gedeelte van de schilderij is toch nog vrij donker.
En bovendien is er een overgang, die uit allerlei tusschentinten
bestaat. Kijk maar eens, wat een rommelige ruigte van gras, struiken,
puin of steenbrokken de geleidelijke verbinding is tusschen de twee
partijen. En wat is in het pad zelf de afwisseling mooi weergegeven van
vochtige en droge, van hooge en platgetreden gedeelten, van flauwe
wagensporen, onmerkbare hellingen naar den waterkant, en opstaande
kantjes tegen het grasveldje, links op den voorgrond. Toch bleef dit
een blanke plek, die zich rustig en vast tegen de oprijzende massa
daarachter vlijt.