beretta in de hand, na eene
lichte kniebuiging, op zijne vragen antwoordde. In de vlakte gekomen,
zette Nikolaas zich op een boomstam neer; enkele personen waren
hem gevolgd, en een daarvan ging recht op hem toe, bleef op eenige
schreden afstands voor hem staan en richtte het woord tot hem. De
Vorst luisterde, en gaf nu en dan een kort bescheid; anderen volgden
den eersten spreker op, en het onderhoud duurde alzoo een geruimen
tijd. Op dezelfde wijze spreekt Nikolaas bij wijlen recht, beslist
een geschil, smoort in de geboorte eene dreigende vendetta, verhindert
een misdaad, voorkomt een ongeluk of troost een beproefde. Dien eigen
avond, toen wij ten paleize waren, verhaalde Zijne Hoogheid ons, dat
een boer uit Rjeka niet had geschroomd hem te spreken over den moord te
Podgoritza, en hem met die woordenrijkheid, aan alle Serviers en met
name aan de Montenegrijnen eigen, den indruk had geschetst door dien
moord veroorzaakt, en het vertrouwen uitgesproken dat hij, Nikolaas,
tijdig zou weten te handelen.

Zooals ik zeide, die rechtstreeksche gemeenschap van den Vorst met zijn
volk is een der opmerkelijkste, en laat ik er bijvoegen een der beste,
eigenaardigheden van deze regeering. De Vorst verneemt persoonlijk
allerlei klachten; hij is in onmiddellijke aanraking met iedereen, van
den woiwode tot den armsten herder, die zijne toevlucht tot hem neemt;
hij weigert niemand gehoor, en geen Montenegrijn, hoe onaanzienlijk
hij ook moge wezen, zal ooit de hulp van een ander inroepen, als het
er op aankomt zijne eigene zaak voor te dragen en te verdedigen. In
het goede jaargetijde wordt deze vierschaar doorgaans onder den
moerbezienboom, nabij den put in de hoofdstraat, gespannen, of wel
onder den boom voor den ingang van het klooster, waar een rondloopende
bank is geplaatst. Men denkt daarbij aan den klassieken eik, onder
welken Lodewijk de Heilige placht recht te spreken. Ook van nog andere
tooneelen zijn die boomen vaak getuige. In 1861 was de Vorst, toen
twintig jaar oud, werkeloos toeschouwer van de worsteling tusschen
de Serviers van Herzegowina, onder aanvoering van Luka Voukalovicz,
en de Turken. De openbare rouw over den dood van Danilo I was nog niet
afgeloopen, toen op zekeren morgen een bode van een woiwode nabij de
grens aan het paleis aankwam met de tijding dat de vijand den voet had
gezet op montenegrijnsch grondgebied. Nikolaas beval dat de standaard,
die van wege den rouw van het paleis was weggenomen, weder zou