l of voor het
meerendeel vreemde landverhuizers zijn: iersche arbeiders, duitsche
landbouwers, Chineezen, Afrikanen enz. Volstrekt niet. Vooreerst
kunnen de duitsche en chineesche landverhuizers, in den regel,
wel lezen en schrijven;--ik heb nog nimmer een Chinees ontmoet,
die niet kon lezen, en maar zeer weinigen, die niet konden
schrijven--natuurlijk in hun eigen taal. Maar volgens de statistiek
zijn van die vijf millioen zeshonderdduizend, die niet lezen en
schrijven kunnen, slechts zevenhonderd-vijftigduizend personen
niet in Amerika geboren. Natuurlijk worden bij deze opgaven de
negers medegerekend; maar de negers zijn nu ook amerikaansche
burgers, met politieke rechten. Hun aantal in deze statistiek
bedraagt twee millioen zevenhonderd-vijftigduizend. Dan komen
nog eenige getallen in aanmerking voor roodhuiden en Chineezen;
maar na aftrek van negers, roodhuiden en gelen, blijven er dan
toch nog twee millioen achthonderdduizend zuivere blanken over,
die noch lezen, noch schrijven kunnen, en daarvan zijn ruim twee
millioen echte geboren Amerikanen! Als men nu daarbij overweegt,
hoe bitter weinig de bloote kennis van lezen en schrijven voor de
intellectueele ontwikkeling bewijst, dan zal men den grooten roep
over het amerikaansche volksonderwijs zoo wat op zijne wezenlijke
waarde kunnen schatten.--Echter moet worden erkend, dat sedert deze
verbazingwekkende feiten aan het licht kwamen, van verschillende
zijden, met ernst en kracht, de hand aan het werk is geslagen, om in
dezen jammerlijken toestand--mede voor een groot deel het gevolg van
den burgeroorlog--verbetering te brengen. Daar zullen echter vele, vele
jaren moeten verloopen, en daar zal nog zeer, zeer veel gedaan moeten
worden, eer de model-republiek, ook wat het volksonderwijs aangaat,
zich op gelijke lijn kan stellen met de meeste staten in Europa.

Laat ons, ten slotte, met een enkelen blik, den huldigen toestand
overzien.

De natuurlijke hoofdvoorwaarden voor nationale ontwikkeling zijn
overal: grond en bevolking. Ook Amerika dankt aan den overvloed van
beiden in de eerste plaats zijn voorbeeldeloos snellen wasdom. Tot
nu toe heeft de stroom van immigranten niet stil gestaan, en voor
allen was er grond en woning in voorraad. Zal dit zoo blijven?

Sedert het einde van den onafhankelijkheidsoorlog heeft Europa meer dan
negen millioen menschen aan Amerika geleverd. Blijkens de volkstelling
van 1870 waren vijf-en-een-half millioen inwoners op vreemden gron