heeft gegeven. Daarin is in een persoon vereenigd teederheid
en verbijsterende waanzin, door alcoholische driften aangejaagd. Het
symbool van het bezeten zijn door den drankhartstocht, die ook een
zekere sexueele satyriasis als ondergrond heeft, te zamen met een
groote vaderlijke teederheid, en die twee elementen vast aan den man
verbonden. Dat was altijd mijn doel, daar ben ik nooit van afgeweken....

--In den loop van deze improvisatie deed hij nu en dan een nonchalante
greep in een kartonnen doos, die overvloedig gevuld was met recente
boekbesprekingen. Hij wilde mij een knipsel toonen,--'t was hem
toevallig in handen gekomen, en hij hechtte er overigens geen waarde
aan--dat volkomen bevestigde de meening die hij zooeven had geuit. Enfin
... hij zou mij die critiek wel sturen.

--Maar--ging hij zonder overgang verder--maar dit wil ik wel zeggen: van
nature ben ik een diep proletarisch sociaal-democratisch voeler.

Wat ik daarmee bedoel? Dit: met mijn proletarisch voelen bedoel ik, dat
ik ten allen tijde besef, dat deze maatschappij absoluut weg moet, omdat
het gelukslurpen van de bezittende klasse iets weerzinwekkends heeft. En
dat kan en moet en zal veranderen. En dat kan alleen veranderen door en
volgens de volslagen juiste critiek van het socialisme op de economische
elementen van de maatschappij.

Maar nu heb ik dit opgelet, dat Gorter en mevrouw Holst, om maar twee
van de allervoortreffelijksten te noemen, die als dichter en als denker
zich hebben doen kennen, daarom afwijken van Heijermans en van mij, maar
vooral van mij, omdat zij absoluut niet beschikken over dramatisch
objectivatie-vermogen. Zij hebben nooit romans geschreven. Vandaar dat
wij als dramatici objectiever staan tegenover de menschelijke figuren
uit de burgerij. Lapidoth heeft gezegd (hij deed weer een nonchalante
greep in de rijk-gevulde kartonnen doos en trok er een recensie uit, die
hem toevallig in handen was gekomen), dat hij nooit een zoo objectief
boek gelezen had van een sociaal-democraat als "De Jordaan". Daar zit
niet de geringste tendenz in. Tendenz kan schitterend zijn als zij
voortgestuwd wordt door de beweegkracht van een ziel, die het gevoel als
een verinnerlijkt levens-systeem van eigen gedachten opstuwt. Maar dan
lijkt mij ook het woord "Tendenz" verkeerd. Maar verder is mijn
innerlijk zonder tendenz, en dit blijkt een gevolg uitsluitend van
dramatiek, epiek en lyriek die als persoonlijkheid in een andere
persoonlijkheid indr