ding van de geschiedenis de
treurspeldichter is; en al geeft hij de feiten, als feiten zuiver, raak,
oneindig veel meer openbaart hij de innerlijke kern van een tijdperk dan
welke zoogenaamde historie-speurder ook. Het kan Goethe niet schelen
dat Shakespeare van al die Romeinen eigenlijk Engelschen heeft gemaakt.
Napoleon heeft ook gezegd, dat het hem niet kan schelen of een dichter
ontrouw wordt aan de historische gegevens, en dat heeft Goethe zoo goed
uitgedrukt. Kautsky heeft in zijn boek over het Christendom zoo
merkwaardig gezegd, dat een dichter oneindig veel meer den innerlijken
geest van een tijd vat met zijn visioenen, dan ooit kan worden bereikt
door den meest nauwkeurigen geschiedkundige, omdat die feiten ten slotte
ook moeten worden geinterpreteerd door dengeen die ze ziet en de
samenbindende geest kan alleen ontstaan in en door den ziener.

Vondel heeft zich altijd overgegeven aan Bijbelsche treurspelen. Vondel
is mij voor altijd gebleven de beste _Amsterdamsche ziener_ en
beschouwer van de bijbelsche geschiedenis. Maar toch nooit heeft hij de
innig diepe, lyrische, dramatische en pathetische natuur van de oude
Joodsche beschaving geheel gevoeld, omdat je daar, geloof ik,
rasverwantschap voor moet hebben. En ondanks de vele schitterende
dingen, als woordkunst boven ieders lof verheven, is het altijd de
Protestantsch-Katholieke natuur van Vondel die door de interpretatie van
de Joodsche zielen heen komt schijnen, zooals ik ook nooit een
opmerkelijker Joodsch-Katholiek heb gezien dan Mahler in zijn kunst. Het
feit, dat Rembrandt zoo na is gekomen aan deze levenssfeer, lijkt mij
een gevolg van het feit, dat hij de Joodsche psyche occult gevoeld
heeft, in al zijn kleurige en wazige diepte, in al zijn gloeiing, maar
ook in al zijn duisterheid.

--Ik heb mij (ik voorkom uw vraag) afgevraagd: wat hebben
sociaal-democraten en arbeiders aan zoo'n kunst in dezen tijd? Ja, wat
hebben zij aan de kunst van Beethoven, van Shakespeare, van Vondel, van
Goethe? In iedere groote kunst moet zijn een geestelijke inhoud, die
onafhankelijk is van tijd en persoon en waar iedereen, altijd, groote
lessen uit kan trekken. Er is in mijn tragedie een figuur, die tot
voorbeeld kan zijn voor iederen sociaal-democraat die door individueele
plagen wordt gehinderd. Hij is het bewijs van het feit, dat je je alleen
aan de goddelijke macht hebt over te geven, zooals ook de Jezuiten het
doen, alleen op een ander levensplan. David is het symbo