a travers un temperament" is een niet
kwade formule. De beschrijving van een realiteit is toch heel iets
anders dan die realiteit.... Het grond-motief van dit boek vereenigt
zich met een ander: ik zit hier namelijk hoog op een heuvel en ginder is
nog een heuvel met een kasteel er op en daaronder liggen de menschen van
het dorp hier....

--Laat ik u even vasthouden. U zegt, dat een beschrijving van de
werkelijkheid anders is dan de werkelijkheid zelf. Moet ik dit zoo
verstaan, dat u iets aan de werkelijkheid toevoegt?

--Als de artiest niets aan de werkelijkheid toevoegde zou hij geen
artiest zijn. Het beschrijven van details zonder meer, zooals Van
Deyssel wel eens heeft gedaan, daar voel ik niets voor. Dat kan ik niet
mooi vinden. "L'ame des choses", zooals de kunstenaar die voelt, moet
uit zijn werken spreken.

--Maar _wat_ voegt gij dan aan de werkelijkheid toe?

--Ik zie de werkelijkheid voor mij en op de werkelijkheid, die als beeld
in mijn hoofd zit, ga ik bouwen. Maar er komt zooveel bij en er gaat
zooveel af. In mijn werk is het gedeelte van de verbeelding zeer groot.

--Welke zijde van de werkelijkheid trekt u dan het meeste aan?

--Ik weet niet of ik het ooit zal gebruiken, maar al wat ik zie
interesseert mij. Alle verschijnselen van het leven zijn vol belang voor
mij. Van het grootste tot het kleinste vind ik alles belangrijk.

--Welke voorgangers hebben op uw eerste werk invloed gehad?

--Ze hebben mij dikwijls vergeleken met De Maupassant, en ik zie zelf
ook wel, dat ik op hem lijk in sommige dingen, doch dat is een
toevallige gelijkenis. Vroeger heb ik bepaaldelijk onder den invloed van
Zola gestaan. Hij heeft invloed op mij gehad, gelijk op alle joncheren
van dien tijd. Wie heeft niet onder zijn invloed gestaan, twintig of
vijfentwintig jaar geleden? "Het recht van den Sterkste" is bepaaldelijk
onder den invloed van Zola geschapen. Ik bedoel natuurlijk niet, dat ik
geimiteerd heb, maar wel dat het procede, de visie van Zola, is
toegepast op deze lui en deze toestanden. Ik voelde daar veel voor in
dien tijd, nu minder.... Maar aan de wetenschappelijke tendenz, bijv.
aan de quaestie van de herediteit, die bij Zola zoo op den voorgrond
treedt, hecht ik heelemaal niet. Dat is mij veel te gewild. Wat ik mooi
vind, dat is de gang die in zijn werk zit, het lyrisme in een boek als
"Germinal", de kolossale beweging van de massa's, het epos van een boek
als "l'Assommoir".

--Hoe denkt u dan over de uitsp