ondum intelligunt, quomodo fiant quae per te, atque in te fiunt: et
conantur aeterna sapere; sed adhuc in praeteritis et futuris rerum motibus
cor eorum volitat, et adhuc vanum est. Quis tenebit illud, et figet illud,
ut paululum stet, et paululum rapiat splendorem semper stantis
aeternitatis, et comparet cum temporibus nunquam stantibus, et videat esse
incomparabilem; et videat longum tempus, nisi ex multis praetereuntibus
motibus, qui simul extendi non possunt, longum non fieri; non autem
praeterire* quidquam in aeterno, sed totum esse praesens; nullum vero
tempus totum esse praesens: et videat omne praeteritum propelli ex futuro,
et omne futurum ex praeterito consequi; et omne praeteritum ac futurum ab
eo quod semper est praesens, creari et excurrere? Quis tenebit cor hominis,
ut stet, et videat quomodo stans dictet et futura et praeterita tempora,
nec futura nec praeterita aeternitas? Numquid manus mea valet hoc, aut
manus oris mei per loquelas agit tam grandem rem?

[Sidenote: XII. Deus fecerit ante mundi creationem.]

14. Ecce respondeo dicenti, "Quid faciebat Deus antequam _faceret coelum et
terram_?" respondeo non illud quod quidam respondisse perhibetur
joculariter, eludens quaestionis violentiam: "Alta," inquit, "scrutantibus
gehennas parabat." Aliud est videre, aliud* ridere; haec non respondeo.
Libentius enim responderim, "Nescio," quod nescio; quam illud unde
irridetur qui alta interrogavit, et laudatur qui falsa respondit. Sed dico
te, Deus noster, omnis creaturae creatorem. Et si coeli et terrae nomine
omnis creatura intelligitur; audenter dico, "Antequam _faceret Deus coelum
et terram_, non faciebat aliquid: si enim faciebat, quid nisi creaturam
faciebat?" Et utinam sic sciam, quidquid utiliter scire cupio, quemadmodum
scio quod nulla fiebat creatura*, antequam fieret ulla creatura.

15. At si cujusquam volatilis sensus vagatur per imagines retro temporum,
et te Deum omnipotentem et omnicreantem {213} et omnitenentem, coeli et
terrae artificem, ab opere tanto, antequam id faceres, per innumerabilia
saecula cessasse miratur; evigilet atque attendat, quia falsa miratur. Nam
unde poterant innumerabilia saecula praeterire, quae ipse non feceras, cum
sis omnium saeculorum auctor et conditor? aut quae tempora fuissent quae
abs te condita non essent[304]? aut quomodo praeterirent, si nunquam
fuissent? Cum ergo sis operator omnium temporum, si fuit aliquod tempus
antequam _faceres coelum et terram_, cur dicitur