jven mij doen zeggen: Daar zit een mooi verhaal in. Kijk, het is mij
er met mijn schrijven om te doen, mede te deelen mijn conclusies over wat
ik van het leven heb ervaren. Ik moet dus beginnen met te hebben
levenservaring en nu ga ik die analyseeren, onder het microscoop bekijken.
En nu valt er een heel persoonlijk licht op, dat spreekt van zelf, maar de
grondslag is eenvoudig: De uitwerking van een geval dat ik heb waargenomen
of vernomen. En nu heb ik de menschen zooveel mogelijk andere neuzen of
baarden gegeven en andere jassen aangetrokken, maar ik heb, om tot het
deftige dorp terug te keeren, van uit de hoogte willen behandelen
Nederlandsche fatsoens- en vroomheidsopvattingen (die in onzen
tegenwoordigen tijd weer zoo aardig aan het werk zijn) en ik heb daarvoor
genomen toestanden die hebben bestaan. Ik zoek dus naar dingen die
aansluiten bij mijn persoonlijke gevoelens.

--Zoodat u volstrekt niet behoort bij hen, die ieder stuk werkelijkheid,
onverschillig welk, voldoende vinden om er over te schrijven of om het
te beschrijven?

--O neen, dat kan ik niet, dan komt er niets van terecht. Op het fond
ligt altijd wat ook in den lyrischen dichter zit, mijn persoonlijk
gevoel. De aangedragen dingen kunnen hoogstens dienen ter illustratie
van dat persoonlijk gevoel. Wanneer later van mij dat boek zal zijn
verschenen, waarbij de menschen zullen spreken van optimisme, dan zal
dat wezen omdat ik werkelijk door levenservaring en door de indrukken
die teederheden op mij gemaakt hebben, ben gaan voelen de schatten
helderheid die er zitten in de gezinsliefde, en daardoor meer optimist
geworden ben, of althans een man van levensberusting. Ja--berusting--dat
is eigenlijk het goede woord. "Het Leed" is hier in deze zelfde kamer,
aan deze zelfde tafel geschreven, maar als het morgen een broertje
krijgt, dan zal dat een heel anderen geest hebben. Ik zoek dus mijn
onderwerpen, kleine verhalen en groote werken, zoodanig, dat mijn
levensinzicht er zich in kan uiten.

--Een realist bent u dus in de opvatting van uw onderwerp nooit geweest?

--Neen.

--Maar nu wat de uitwerking betreft?

--Ja, bij de uitwerking wel. Ik tracht om zoo te zeggen verantwoording
af te leggen, tegenover den lezer, van de ervaringen die ik in het leven
heb opgedaan. Dus moet ik het leven zoo zuiver mogelijk mededeelen. En
hoe kan ik dat anders doen dan realistisch? Maar nu is het verschil
tusschen het realisme en mij, dat het realisme de ervaring van zic