a
te laat, een van de eerste "illegale" geschriften; de eerder genoemde brochure
van de hand van dr. Eykman was nog "bovengronds" verspreid.
We citeren de volgende gedeelten uit Bijna te laat:

<51>

foto 7 Dr. J Koopmans (ca 1945)

Wanneer onze 'intrede in de geschiedenis' gekocht moet worden tegen de prijs van
een goed geweten, dan is het duizendmaal beter, dat wij uit de 'geschiedenis'
verdwijnen, dan dat wij ons geweten verkopen.
(...) Wie enigermate van nabij de kerkelijke methode van werken kent, zal er de
kerkelijke autoriteiten geen verwijt van maken, dat het getuigenis pas zo laat
gekomen is, bijna te laat. Met het oog op het al-of-niet invullen van de formulieren,
die ons geweten moeten helpen verduisteren, is ook het kerkelijk getuigenis te
laat gekomen.
(...) Moet ik tekenen of mag ik "uit beweegredenen van barmhartigheid en op
gronden aan de Heilige Schrift ontleend" de ondertekening alleen maar weigeren?
Op deze vraag kan de Kerk van Nederland mij geen antwoord geven. Daarvoor is
het te laat.
(...) De volgende slag wordt moeilijker. Nu komt natuurlijk het ontslag aan
personen 'van Joodse bloede'. (...) Zij gaan eruit - daaromtrent moeten we ons
niet de flauwste illusies maken. Zij gaan eruit en zij gaan eraan.

<52>

Koopmans doet een beroep: "Laat de instanties, die nu tot ondertekenen van de
verklaring verplicht of gedwongen of alleen maar gedrongen zijn, nu een duidelijke
en onomwonden verklaring afleggen, dat zij tot het ontslag van personen 'van
Joodse bloede' niet bereid zijn!" Hij richt zich speciaal tot de secretarissen-
generaal, de burgemeesters, de bestuurders van christelijke scholen en
omroepverenigingen. Ook de Maatschappij voor Geneeskunde, de Broederschap van
Notarissen en de verenigingen van personeel in overheidsdienst worden
aangesproken en vervolgens de Aartsbisschop, in zeer krachtige taal.
De brochure besluit met de volgende woorden:

Volk van Nederland, het is bijna te laat - maar nog niet helemaal! Het is nog
niet helemaal te laat om terug te keren tot het christelijk geloof en het goede
geweten. Het is nog niet helemaal te laat om uit beweegredenen van barmhartigheid
en op gronden aan de Heilige Schrift ontleend op te komen voor onze Joodse
volksgenoten. Het is nog niet helemaal te laat om de Duitsers te laten zien,
dat hun goddeloosheid niet alle dingen overwint, maar dat er ergens mensen
wonen, die hun christelijk geloof en hun goede geweten niet zomaar laten roven.
0 God