chtkens de politiek erbij halen in de preek. Hoe meer,
boe liever, al is 't gevaarlijk.
1 jan. (1941): Vandaag hebben we 1/3 van een van Wims konijnen opgegeten.
Gelukkig maar dat we hem hadden, want we hebben geen kruimel gewoon vlees gehad.
7 jan.: Nu is het tot overmaat van ramp ook nog vreselijk koud en we hebben
weinig kolen. Bonnen genoeg, maar er worden er haast geen geldig verklaard.
22 jan.: We stoken veel hout en cokes want kolen zijn er bijna niet meer.
Gelukkig is de vorst voorbij. Toch heeft de Rijn nog dicht gezeten.

<50>

2 febr.: De nieuwe (textiel) puntenkaart is er: 100 punten voor 7 maanden.
Thee en koffie-rantsoenen zijn al weer verminderd. We krijgen nu 125 g.
koffie, of 50 g. thee in de 6 weken per persoon.
16 febr: Gisteren collecteerden (de politie-agenten) Driessen en Hengeveld voor
de Winterhulp. Het was een zielig gezicht.
18 maart: Oud-minister Donner moest kortgeleden bij de Gestapo komen. Ze wilden
wel eens weten, wie het eigenlijk is die ons volk ophitst. Antwoord
Willem de Zwijger; die heeft ons volk vrijheidsliefde ingeplant.

In de tweede helft van november (1940) werden alle Joden in overheidsdienst van
hun functie ontheven.
Op 10 januari (1941) werd verordend dat "alle personen van geheel of gedeeltelijk
joods bloed" zich moesten aanmelden.
Op 9 februari werd de eerste overval op Joden in Amsterdam gepleegd. Drie dagen
later werd de Joodse Raad ingesteld. Het ontslag van Joden in overheidsdienst
viel op 21 februari. De eerste grote razzia vond plaats op 22 en 23 februari:
425 Joodse jongemannen werden gevangen genomen, zwaar mishandeld en gedeporteerd
naar Buchenwald en Mauthausen.
Op 22 maart werd verordend, dat de Joden uit het bedrijfsleven verwijderd moesten
worden.

b. Bijna te laat

Ruim een week na de voorlezing van het protest van de kerken kwam het bevel, alle
Joodse ambtenaren uit hun functie te ontheffen. Al eerder (20 september) had de
bezetter van alle ambtenaren ondertekening van de z.g. 'Arier-verklaring' geeist.
Dit was de eerste maatregel waardoor van niet-Joden medewerking werd geeist om de
Joden te isoleren en te treffen. Toch wordt, in het eerste protest van de kerken,
juist deze Duitse maatregel niet genoemd, wel andere. Is men ervoor teruggedeinsd,
de gelovigen openlijk op te roepen om de 'Arier-verklaring' niet te tekenen?
Een lid van de Lunterse kring, dr. J. Koopmans, schreef een korte brochure, Bijn