p 8 november de stad Kiew.
In het verre Oosten maakten de Amerikanen gestadig vorderingen; 20 november
landden ze op de Gilbert-eilanden.

10 mei (1943): Drie jaar hebben we nu oorlog. Drie jaar van onderdrukking,
bezetting, slavernij, bloed en tranen. Het lijkt onoverkomelijk, als men alles
van te voren zou weten; toch is ons gezinsleven nog betrekkelijk normaal, en
kunnen we zelfs op z'n tijd nog echt plezier hebben en lachen.
Zaterdagmorgen werd er bekendgemaakt, dat alle mannen van 18 - 35 jaar zich
voor de "Arbeidsinzet" moeten melden. Nu zijn onze jongens eindelijk ook de pier.
Enfin, ze zullen geen gemakkelijke aan ons hebben. In het begin waren we nogal
ontdaan, maar bij nader inzien beschouwen we deze maatregel als de laatste stuip-
trekkingen van het wilde beest. Want zaterdagmorgen werd er nog een ander bericht
bekendgemaakt: n.l. de val van Tunis en Bizerta.
13 mei: Thee surrogaat en juspoeder zijn nu ook op de bon.
19 mei: Drie jaar hebben we gewacht, gewacht... en nu eindelijk lijkt bet zo
dichtbij. Misschien duurt het nog een half jaar, een jaar, maar het kan haast
niet meer. Zo lang houden we het nu niet meer uit.
23 mei: Dinsdag moeten de jongens zich melden die in '22 en '23 geboren zijn.
Nu is eindelijk een van onze jongens de klos n.l. Wim. Natuurlijk zal bij zich
niet gaan melden. Dat wordt onderduiken.

<112>

Zoals reeds in het vorige hoofdstuk vermeld, werd per 14 mei 1943 aan alle Joden
het verblijf in Amsterdam verboden tenzij men een speciale vrijstelling had.
Op 25 juli werd er een geheim bericht door de Sicherheitsdienst naar Berlijn
gezonden: "Van de 140.000 Joden in Nederland zijn er thans 102.000 weg, waarvan
72.000 gedeporteerd...'
Nu ging de aandacht zich richten op de groepen waarvan de deportatie nog was
uitgesteld. Daartoe behoorden de "gemengd-gehuwden". Er waren er in Nederland
ruim 12.000, waaronder ongeveer 1500 mannen en ruim 1000 vrouwen die geen kinderen
hadden, De kinderloze gemengd-gehuwden moesten naar Westerbork gevoerd worden,
maar wat betreft de overige gemengd gehuwden diende er "naar vrijwillige
sterilisatie gestreefd te worden", aldus W. Harster, bevelhebber van de
Sicherheitsdienst. Als bewijs van de "vrijwilligheid" zouden de betrokkenen
dienaangaande een schriftelijke verklaring hebben af te leggen.
Op 13 augustus werden de patienten van het Nederlands Israelietisch Ziekenhuis
te Amsterdam naar Westerbork gedeporteerd. Op 29 september werden er nog 3000
Joden te