evrijd te worden, te laten delen.
De om menigvuldige redenen groeiende onrust en verontwaardiging kunnen niet afnemen,
als voortgevaren wordt met maatregelen, die het Nederlandse volk in zijn diepste
religieuze en morele gevoelens kwetsen.

De toon van dit protest is krachtig; de argumenten zijn deels ontleend aan de
bijbel, deels ook gebaseerd op algemene overwegingen die Seyss-Inquart meer zullen
hebben aangesproken. Men proeft er, evenals in het protest tegen de sterilisatie,
sterke gevoelens van verontwaardiging in.

Toen het leek alsof de Rijkscommissaris zich aan eenmaal gedane beloften zou
onttrekken, kwamen de Kerken nogmaals op voor de "gemengd-gehuwden", in een
brief gedateerd 17 maart 1944, en op 1 april 1944 zonden ze een telegram,
diezelfde dag nog gevolgd door een uitvoeriger brief.

Heeft het allemaal iets geholpen? Misschien wel. In ieder geval hebben de
meeste "gemengd-gehuwden" het Duitse schrikbewind overleefd. Ofschoon Rauter
vond dat eigenlijk alle gemengd-gehuwden met een Joodse mannelijke partner
naar het Oosten moest verdwijnen: "Wir werden mit diesen Fallen sonst ewig
Schwierigkeiten haben." [8.3]

<119>

Maar men was bezorgd voor reacties vanuit de Nederlandse bevolking. Ook het
feit dat een nederlaag voor Duitsland zich steeds duidelijker aftekende, heeft
ongetwijfeld een rol gespeeld.
Wielek noemt "de bemoeiingen der Hervormde Synode- (lees: het Interkerkelijk
Overleg) als de eerste factor - naast twee andere - waaraan het te danken is
dat het grootste deel der gemengd-gehuwden in Nederland mocht blijven. [8.4]

<120>

9. DE Joden-CHRISTENEN

a. Duitse beloften

Al eerder - in hoofdstuk 6 - hebben we de gang van zaken besproken rondom het
al of niet voorlezen van het protest tegen de deportaties dat aan Seyss-Inquart
was gezonden. Een van diens naaste medewerkers, Schmidt, had daarop ds. H.J.
Dijckmeester (vervanger van ds. Gravemeyer die gegijzeld was) ontboden en hem
meegedeeld dat de Christen-Joden die voor 1 januari 1941 gedoopt waren,
vrijgesteld zouden worden van "Verschickung".
Ds. Dijckmeester heeft daarop geantwoord dat de kerken voor deze toezegging
erkentelijk waren, maar natuurlijk het standpunt handhaafden dat het protest-
telegram zou worden voorgelezen. Zoals al eerder beschreven: de Hervormde Synode
besloot uiteindelijk, het telegram niet voor te lezen. De andere kerken deden
dat wel, waarop de RK-gedoopte Joden - voor zover niet "gemengd-gehuwd" - door
de Duitsers g