meen.
De IKON-uitzending begon als volgt: Joden-zending leidde onbedoeld tot Joden-
vernietiging. Toen (de kerken) de lijsten (van Joden die kerklid waren)
overhandigden, speelden de Duitsers perfect in op de bekeringsijver van de kerken."
Voorts wordt dan de kerken - met name de Gereformeerde -verweten: Joden die zich
tot de kerken wendden met het verzoek alsnog gedoopt te worden om zodoende op de
lijsten (van Joodse kerkleden) terecht te komen, vonden, op een enkele uitzondering
na, de kerkdeur gesloten".
Toch dient men o.i. op dit punt ds. Van Nes gelijk te geven: "Waar doop in de
tegenwoordige tijd, doordat 1 januari 1941 de 'fatale datum' is, niet bijzonder
beschermt, daar is er geen enkele uitwendige reden ook, die dringt tot haasten".
[17.3]

Vervolgens wordt in de IKON-uitzending beweerd dat "de lijsten een omgekeerd
effect" hadden en een gevaarlijke illusie" waren.

<188>

Het eerder hier door ons gememoreerde verwijt in de IKON-uitzending, dat de kerken
de toelating tot de doop te moeilijk maakten (en te weinig scheutig waren met het
verstrekken van de verklaring dat iemand lid van de kerk was), lijkt ons op gespannen
voet te staan met dit tweede punt van kritiek: men kan de kerken moeilijk verwijten
niet voldoende scheutig te zijn geweest met het verstrekken van lidmaatschaps-
verklaringen, indien die nu juist niet hielpen maar veeleer het gevaar vergrootten.
Het "omgekeerde effect" van de lijsten baseerden de samenstellers van het IKON-
programma op het feit dat velen, vooral zij die tot de categorieen 3 en 4
(Kerkelijk onderricht volgend en/of kerkdiensten bezoekend) behoorden, desondanks
gedeporteerd zijn.
Maar de kerken probeerden de mazen van het net waarmee men de Joden wilde vangen
te verwijden om zo de kans op redding te vergroten. Daarom gingen ze ook als
kerklid beschouwen wie in normale tijden niet als zodanig beschouwd werd.
Het waren evenwel geen normale tijden; er stonden mensenlevens op het spel,
dus ging men niet-formalistisch te werk en verruimde de kerkelijke regels.
Met weinig succes, helaas. Maar als men dit niet geprobeerd had, was er onzes
inziens juist reden tot scherpe kritiek geweest.
Toch kwamen de samenstellers van de IKON-uitzending - juist met gebruikmaking
van deze mislukte poging om althans een aantal mensenlevens te redden - tot hun
kwetsende bewering: "De kerken waren - zij het ongewild - een instrument in
handen van de Nazi's."

Waren de "Angehoerigkeits" -verklaringen ind