ter
delector, quae nec ulla impediuntur senectute et mihi ad sapientis vitam
proxime videntur accedere. Habent enim rationem cum terra, quae numquam
recusat imperium nec umquam sine usura reddit quod accepit, sed alias
minore, plerumque maiore cum faenore; quamquam me quidem non fructus modo,
sed etiam ipsius terrae vis ac natura delectat. Quae cum gremio mollito ac
subacto sparsum semen excepit, primum id occaecatum cohibet, ex quo occatio
quae hoc efficit nominata est; deinde tepefactum vapore et compressu suo
diffundit et elicit herbescentem ex eo viriditatem, quae nixa fibris
stirpium sensim adolescit culmoque erecta geniculato vaginis iam quasi
pubescens includitur; e quibus cum emersit, fundit frugem spici ordine
structam et contra avium minorum morsus munitur vallo aristarum. 52 Quid
ego vitium ortus satus incrementa commemorem? Satiari delectatione non
possum, ut meae senectutis requietem oblectamentumque noscatis. Omitto enim
vim ipsam omnium quae generantur e terra, quae ex fici tantulo grano aut ex
acini vinaceo aut ex ceterarum frugum aut stirpium minutissimis seminibus
tantos truncos ramosque procreet; malleoli plantae sarmenta viviradices
propagines nonne efficiunt ut quemvis cum admiratione delectent? Vitis
quidem quae natura caduca est et, nisi fulta est, fertur ad terram, eadem,
ut se erigat, claviculis suis quasi manibus quidquid est nacta
complectitur, quam serpentem multiplici lapsu et erratico, ferro amputans
coercet ars agricolarum, ne silvescat sarmentis et in omnis partis nimia
fundatur. 53 Itaque ineunte vere in eis quae relicta sunt exsistit tamquam
ad articulos sarmentorum ea quae gemma dicitur, a qua oriens uva se
ostendit, quae et suco terrae et calore solis augescens primo est peracerba
gustatu, dein maturata dulcescit vestitaque pampinis nec modico tepore
caret et nimios solis defendit ardores: qua quid potest esse cum fructu
laetius, tum aspectu pulchrius? Cuius quidem non utilitas me solum, ut ante
dixi, sed etiam cultura et natura ipsa delectat: adminiculorum ordines,
capitum iugatio, religatio et propagatio vitium, sarmentorum ea, quam dixi,
aliorum amputatio, aliorum immissio. Quid ego irrigationes, quid fossiones
agri repastinationesque proferam quibus fit multo terra fecundior? 54 Quid
de utilitate loquar stercorandi? Dixi in eo libro, quem de rebus rusticis
scripsi. De qua doctus Hesiodus ne verbum quidem fecit, cum de cultura agri
scriberet. At Homerus, qui multis, ut mihi videtur, a