begrepen,
langzaam aan."

--"Ziet u een bepaald verband tusschen de leer van Marx en de ideeen van
de Nieuwe-Gids-groep, zooals Van der Goes en Gorter ze vroeger beleden?"

--"Neen. Zij hadden iets noodig om zich aan vast te klampen. Zij hadden
een leer noodig, en die hebben ze nu. Dat ze Marxist zijn geworden is
toevallig. In vroeger eeuwen waren ze Calvinist geworden. Want ze zijn
geen oorspronkelijke menschen, ze kunnen niet op zich zelf staan, ze
hebben een dogma noodig. Ze moesten zich vasthouden aan een groote
persoonlijkheid, en honderd jaar vroeger waren ze aanhangers geworden
van Rousseau."

--"Voelt u niets voor hun meening, dat het schoon is, je persoonlijke
idealen prijs te geven, om te werken voor de gemeenschap?"

PERSOONLIJKHEID.

--"Persoonlijkheid ... persoonlijkheid is een dubbelzinnig woord. Je
persoonlijkheid handhaven, dat is goed, wanneer het beteekent: het
oorspronkelijke in je. Maar stel je voorbijgaande eigenschappen op den
voorgrond, dan is het verkeerd. Die twee dingen worden verward. Ik vind
het soms heel loffelijk je individualiteit weg te redeneeren, je op te
offeren voor grootere belangen. Maar ik moet tevens erkennen, dat in je
individueel Zijn wordt gevonden de eenige bron voor wijsheid, voor de
regeneratie van de menschheid. Alle mannen, die voor de wereld iets
beteekenden, konden dat slechts door hun individualiteit. Uit hun
innerlijke zielswezen putten zij de kracht en de wijsheid om de wereld
te regenereeren. Alle dogmatisme is afdwalen van de innerlijke wijsheid.
Dat is een vertrouwen op woorden, termen en uitspraken, zonder na te
gaan hoe de zaken er in werkelijkheid uitzien. Alleen het individu dat
de werkelijkheid nabij blijft en voelt kan verbetering brengen. Goethe
heeft 't gezegd: "... da bleibt nur die Persoenlichkeit", als alle gaven
niets meer beteekenen, dan blijft de oorspronkelijke, niet napratende
persoonlijkheid nog van waarde."

ZIJ ZOEKEN DE GROOTE PERSOONLIJKHEID.

"De persoonlijkheid is het tegendeel van conventie. Wat beteekent het,
dat men steeds zoekt naar de portretten van groote mannen? dat ze in
Amerika bv. altijd willen hebben: de persoon, de persoon! Het bewijst,
dat men zoekt naar iemand, die bij de bron zit van het Weten. Men voelt
dat vandaar de vernieuwing moet komen. Aan den eenen kant is het dus
waar, dat men zijn persoonlijkheid moet opofferen, maar aan den anderen
kant is het even waar, dat uit de persoonlijkheid alleen het