r geweest. Dat is
eenvoudig een je-schikken naar omstandigheden. Maar ik had veel liever
niet geleefd. Ik ben er mijn ouders nooit dankbaar voor geweest dat ze
mij het leven hebben gegeven.

--"Maar hebt u dan in uw leven niet een groot doel?"

HET FUTIELE VAN EEN LEVENSDOEL.

--"Een doel? Als het leven voor ons een doel heeft, dan is 't een
onbekend doel en wat baat dit doel aan het individu? De gemeenschap
lijdt niet, de gemeenschap geniet niet. Wat lijdt dat is het individu.
En wat is het doel van zelfs de groote individuen petieterig en
onbeduidend. Korten tijd na hun dood is al hun werk weer tot niet
vergaan. Die dame vond er juist zoo'n voldoening in, te leven voor het
geheel, en te kunnen zeggen: ik heb mijn deel gehad. Ik zie daar niets
anders in dan dat men zich paait met een inbeelding. Ik zie dat niet
anders in. Maar wat de menschen zoo dikwijls denken, dat pessimisme
gelijk staat met nurkschheid, melancholie, mopperen ... dat is volstrekt
onjuist. Integendeel. In mijn schatting kijkt juist een pessimist
nuchter en onbevooroordeeld het leven in. Als ik er voor stond en ik
moest er nog in, dan zou ik zeggen: ik doe het niet. Maar nu ik er
eenmaal in ben zeg ik: laat ik nu zorgen dat ik zoo min mogelijk nadeel
doe en mij zoo goed mogelijk schik."

MOET MEN VOOR HET PESSIMISME PROPAGANDA MAKEN?

--"Acht u het in dit verband dan niet een voordeel dat men in de
gemeenschap zoo min mogelijk slapende honden wakker maakt, en de
menschen nooit aan het denken brengt over zulke onderwerpen?"

--"Dat zou ik een voordeel kunnen achten, zeker. Maar als wij dat een
voordeel achten, dan komen wij volmaakt in strijd met alle ontwikkeling,
en eigenlijk moet je dan wenschen dat de menschen op een laag peil van
ontwikkeling blijven. En dan zou je de kerk gelijk kunnen geven. Die
houdt de menschen dom en de priesters zeggen: wij weten liet alleen.
Maar als de wereld nu eenmaal vooruit moet gaan, dan werk je dat op die
manier toch weer tegen. En ik voor mij geloof dat de wereld,--al is het
geen vooruitgang,--zich toch geleidelijk ontwikkelt. Werk je die
ontwikkeling tegen, dan breekt de wereld zich baan met een revolutie,
want op den duur hou' je de ontwikkeling toch niet tegen. Een poosje kan
dat lukken en dan komt de groote botsing."

--"Hoe denkt u dan over de groote maatschappelijke stroomingen van onzen
tijd?"

EMANTS EN HET SOCIALISTISCH IDEAAL.

--"U bedoelt het socialisme? Ik zie daar een