je van boeken kunt
waarnemen dat is tweeerlei. De eerste werking zou kunnen zijn dat de
menschen in hun leegen tijd misschien allerlei kwaad uitvoerden en nu op
een niet-kwade manier hun leegen tijd doorbrengen.

"En de tweede werking heeft meer betrekking op flinke, ware boeken, en
die is: dat de menschen er het leven uit leeren kennen. Ik bedoel
volstrekt niet alleen realistische boeken: sprookjes kunnen ook waar
zijn. Alleen: het werk mag niet gefabriekt zijn voor den smaak van het
publiek. Het moeten zijn boeken waarin de schrijver onbewimpeld geeft
zijn eigen opvatting van het leven: zoo zie ik 't! Waarbij niets wordt
weggelaten uit angst om de menschen te kwetsen, waarbij niets wordt
ingevoegd om de menschen te leeren of te prikkelen. Alleen zeggen: zoo
zie ik de menschen, moet de kunstenaar. Maar dan moet hij ook lezers
treffen die de stof weten te verteren, niet oppervlakkig lezen, geen
verkeerde gevolgtrekkingen maken, wat toch zooveel gebeurt. Maar in dat
geval kun je spreken van nuttige werking van kunst."

--"Om nu op mijn vraag terug te komen: denkt u dat het goed is, speciaal
in onzen tijd, boeken uit te geven die niet alleen pessimistisch maar
bovendien nog melancholisch zijn?"

--"Ja, ik kan aannemen dat dat niet goed werkt op de menschen. Maar
daarom zou ik om den drommel niet willen dat Coenen zijn mond hield. Dat
is misschien heel egoistisch van me. Best mogelijk. Ik heb weinig gevoel
voor de gemeenschap in het algemeen."

EMANTS' ERVARINGEN MET EEN LUGUBER BOEK.

Laat ik u nu eens vertellen van mijn boek "Een nagelaten bekentenis".
Dat is de geschiedenis van; een degenere, die eindigt met zijn vrouw te
vermoorden. Het boek begint met de woorden: "ik heb mijn vrouw
vermoord", en dan ontwikkelt hij zijn levensgeschiedenis: hoe hij tot
die daad is gekomen. Het boek is goed gerecenseerd, maar het publiek
vindt het verschrikkelijk, afschuwelijk, dat weet ik wel. Van Nouhuys
haalde het onlangs weer aan, toen hij sprak over het Dagboek van een
Hypochonder, van Everts. Dat is volgens hem minder doorvoeld. Dit boek
is als je wil pessimistisch, hoewel op een andere manier dan het werk
van Frans Coenen: Het is minder een stemmingsboek. Het is meer: die man
doorkeken tot in zijn binnenste: gekeken hoe hij tot zoo'n ellendige
daad komt. En nu kunt u niet weten: hoeveel brieven ik heb gekregen van
menschen die zeggen: ik ben net zoo. Nog geen drie maanden geleden kreeg
ik een brief uit Amsterdam: u w