niam speramus, volumus quidem certe, senes fieri, multo
ante a te didicerimus quibus facillime rationibus ingravescentem aetatem
ferre possimus.

CATO. Faciam vero, Laeli, praesertim si utrique vestrum, ut dicis, gratum
futurum est.

LAELIUS. Volumus sane, nisi molestum est, Cato, tamquam longam aliquam viam
confeceris, quam nobis quoque ingrediundum sit, istuc, quo pervenisti,
videre quale sit.

III. 7 CATO. Faciam ut potero, Laeli. Saepe enim interfui querellis
aequalium meorum, pares autem vetere proverbio cum paribus facillime
congregantur, quae C. Salinator, quae Sp. Albinus, homines consulates,
nostri fere aequales, deplorare solebant, tum quod voluptatibus carerent,
sine quibus vitam nullam putarent, tum quod spernerentur ab eis, a quibus
essent coli soliti; qui mihi non id videbantur accusare, quod esset
accusandum. Nam si id culpa senectutis accideret, eadem mihi usu venirent
reliquisque omnibus maioribus natu, quorum ego multorum cognovi senectutem
sine querella, qui se et libidinum vinculis laxatos esse non moleste
ferrent nec a suis despicerentur. Sed omnium istius modi querellarum in
moribus est culpa, non in aetate. Moderati enim et nec difficiles nec
inhumani senes tolerabilem senectutem agunt, importunitas autem et
inhumanitas omni aetati molesta est.

8 LAELIUS. Est, ut dicis, Cato; sed fortasse dixerit quispiam tibi propter
opes et copias et dignitatem tuam tolerabiliorem senectutem videri, id
autem non posse multis contingere.

CATO. Est istuc quidem, Laeli, aliquid, sed nequaquam in isto sunt omnia;
ut Themistocles fertur Seriphio cuidam in iurgio respondisse, cum ille
dixisset non eum sua, sed patriae gloria splendorem assecutum: 'nec
hercule', inquit, 'si ego Seriphius essem, nec tu, si Atheniensis, clarus
umquam fuisses'. Quod eodem modo de senectute dici potest; nec enim in
summa inopia levis esse senectus potest, ne sapienti quidem, nec insipienti
etiam in summa copia non gravis. 9 Aptissima omnino sunt, Scipio et Laeli,
arma senectutis artes exercitationesque virtutum, quae in omni aetate
cultae, cum diu multumque vixeris, mirificos ecferunt fructus, non solum
quia numquam deserunt, ne extremo quidem tempore aetatis, quamquam id
quidem maximum est, verum etiam quia conscientia bene actae vitae
multorumque bene factorum recordatio iucundissima est.

IV. 10 Ego Q. Maximum, eum qui Tarentum recepit, senem adulescens ita
dilexi, ut aequalem. Erat enim in illo viro comitate condita gravitas, n