um
tamquam arcum habebat nec languescens succumbebat senectuti. Tenebat non
modo auctoritatem, sed etiam imperium in suos: metuebant servi, verebantur
liberi, carum omnes habebant; vigebat in illo animus patrius et disciplina.
38 Ita enim senectus honesta est, si se ipsa defendit, si ius suum retinet,
si nemini emancipata est, si usque ad ultimum spiritum dominatur in suos.
Ut enim adulescentem in quo est senile aliquid, sic senem in quo est
aliquid adulescentis probo, quod qui sequitur, corpore senex esse poterit,
animo numquam erit. Septimus mihi liber Originum est in manibus; ommia
antiquitatis monumenta colligo; causarum illustrium, quascunque defendi,
nunc cum maxime conficio orationes; ius augurium pontificium civile tracto;
multum etiam Graecis litteris utor, Pythagoriorumque more, exercendae
memoriae gratia, quid quoque die dixerim audierim egerim commemoro vesperi.
Hae sunt exercitationes ingeni, haec curricula mentis; in his desudans
atque elaborans corporis viris non magno opere desidero. Adsum amicis,
venio in senatum frequens ultroque affero res multum et diu cogitatas
easque tueor animi, non corporis viribus. Quas si exsequi nequirem, tamen
me lectulus meus oblectaret ea ipsa cogitantem, quae iam agere non possem;
sed ut possim facit acta vita. Semper enim in his studiis laboribusque
viventi non intellegitur quando obrepat senectus: ita sensim sine sensu
aetas senescit nec subito frangitur, sed diuturnitate exstinguitur.

XII. 39 Sequitur tertia vituperatio senectutis, quod eam carere dicunt
voluptatibus. O praeclarum munus aetatis, si quidem id aufert a nobis, quod
est in adulescentia vitiosissimum! Accipite enim, optimi adulescentes,
veterem orationem Archytae Tarentini, magni in primis et praeclari viri,
quae mihi tradita est cum essem adulescens Tarenti cum Q. Maximo. Nullam
capitaliorem pestem quam voluptatem corporis hominibus dicebat a natura
datam, cuius voluptatis avidae libidines temere et ecfrenate ad potiendum
incitarentur. Hinc patriae proditiones, 40 hinc rerum publicarum
eversiones, hinc cum hostibus clandestina colloquia nasci; nullum denique
scelus, nullum malum facinus esse ad quod suscipiendum non libido
voluptatis impelleret; stupra vero et adulteria et omne tale flagitium
nullis excitari aliis illecebris nisi voluptatis; cumque homini sive natura
sive quis deus nihil mente praestabilius dedisset, huic divino muneri ac
dono nihil tam esse inimicum quam voluptatem. 41 Nec enim libidine
do