mus per experientiam
passionum suarum sentiens memoriae commendavit, aut ipsa sibi haec etiam
non commendata retinuit.

[Sidenote: XV. Etiam quae absunt meminimus.]

23. Sed utrum per imagines, an non, quis facile dixerit? Nomino quippe
lapidem, nomino solem, cum res ipsae non adsunt sensibus meis; in memoria
sane mea praesto sunt imagines earum. Nomino dolorem corporis, nec mihi
adest dum nihil dolet; nisi tamen adesset imago ejus in memoria mea,
nescirem quid dicerem, nec eum in disputando a voluptate discernerem.
Nomino salutem corporis eum salvus sum corpore: adest mihi quidem res ipsa;
verumtamen nisi et imago ejus inesset in memoria mea, nullo modo recordarer
quid {179} hujus nominis significaret sonus. Nec aegrotantes agnoscerent
salute nominata quid esset dictum; nisi eadem imago vi memoriae teneretur,
quamvis ipsa res abesset a corpore. Nomino numeros quibus numeramus, en
adsunt in memoria mea non imagines eorum, sed ipsi. Nomino imaginem solis,
et haec adest in memoria mea: neque enim imaginem imaginis ejus, sed ipsam
recolo; ipsa mihi reminiscenti praesto est. Nomino memoriam, et agnosco
quod nomino. Et ubi agnosco, nisi in ipsa memoria? Num et ipsa per imaginem
suam sibi adest, ac non per seipsam?

[Sidenote: XVI. Et oblivionis memoria est.]

24. Quid, cum oblivionem nomino, atque itidem agnosco quod nomino? unde
agnoscerem nisi meminissem? Non eumdem sonum nominis dico, sed rem quam
significat; quam si oblitus essem; quid ille valeret sonus, agnoscere
utique non valerem. Ergo cum memoriam memini, per seipsam sibi praesto est
ipsa memoria: cum vero memini oblivionem, et memoria praesto est et
oblivio; memoria qua meminerim, oblivio quam meminerim. Sed quid est
oblivio, nisi privatio memoriae? Quomodo ergo adest ut eam meminerim,
quando cum adest meminisse non possum? At si quod meminimus memoria
retinemus; oblivionem autem nisi meminissemus, nequaquam possemus audito
isto nomine, rem quae illo significatur agnoscere; memoria retinetur
oblivio. Adest ergo ne obliviscamur, quae cum adest obliviscimur. An ex hoc
intelligitur non per seipsam inesse memoriae cum eam meminimus, sed per
imaginem suam? quia si per seipsam praesto esset oblivio, non ut
meminissemus, sed ut oblivisceremur efficeret. Et hoc quis tandem
indagabit? quis comprehendet quomodo sit?

25. [Sidenote: Gen. 3, 7.]Ego certe, Domine, laboro hic, et laboro in
meipso: factus sum mihi terra difficultatis, et sudoris nimii. Neque enim
nunc scruta