animi mei eadem memoria continet: non illo modo quo
eas habet ipse animus cum patitur eas; sed alio multum diverso, sicut sese
habet vis memoriae. Nam et laetatum me fuisse reminiscor non laetus, et
tristitiam meam praeteritam recordor non tristis, et me aliquando timuisse
recolo sine timore, et pristinae cupiditatis sine cupiditate sum memor;
aliquando et e contrario tristitiam meam transactam laetus reminiscor, et
tristis laetitiam. Quod mirandum non est de corpore: aliud enim animus,
aliud corpus. Itaque si praeteritum dolorem corporis gaudens memini, non
ita mirum est. Hic vero cum animus sit etiam ipsa memoria: nam et cum
mandamus aliquid ut memoriter habeatur, dicimus, "Vide ut illud in animo
habeas;" et cum obliviscimur, dicimus, "Non {178} fuit in animo;" et,
"Elapsum est animo;" ipsam memoriam vocantes animum: cum ergo ita sit, quid
est hoc quod cum tristitiam meam praeteritam laetus memini, animus habet
laetitiam, et memoria tristitiam; laetusque est animus ex eo quod inest ei
laetitia, memoria vero ex eo quod inest ei tristitia, tristis non est? Num
forte non pertinet ad animum? Quis hoc dixerit? Nimirum ergo memoria quasi
venter est animi, laetitia vero atque tristitia quasi cibus dulcis et
amarus: cum memoriae commendantur quasi trajecta in ventrem recondi illic
possunt, sapere non possunt. Ridiculum est haec illis similia putare, nec
tamen sunt omnimodo dissimilia.

22. Sed ecce de memoria profero, cum dico quatuor esse perturbationes
animi; cupiditatem, laetitiam, metum, tristitiam: et quidquid de his
disputare potuero, dividendo singula per species sui cujusque generis et
definiendo; ibi invenio quid dicam, atque inde profero: nec tamen ulla
earum perturbatione perturbor, cum eas reminiscendo commemoro; et antequam
recolerentur a me et retractarentur, ibi erant; propterea inde per
recordationem potuere depromi. Forte ergo, sicut de ventre cibus ruminando,
sic ista de memoria recordando proferuntur. Cur igitur in ore cogitationis
non sentitur a disputante, hoc est a reminiscente, laetitiae dulcedo vel
amaritudo moestitiae? An in hoc dissimile est, quod non undique simile est?
Quis enim talia volens loqueretur, si quoties tristitiam metumve nominamus,
toties moerere vel timere cogeremur? Et tamen non ea loqueremur, nisi in
memoria nostra non tantum sonos nominum secundum imagines impressas a
sensibus corporis*; sed etiam rerum ipsarum notiones inveniremus, quas
nulla janua carnis accepimus, sed eas ipse ani