handwerkers-huishoudentje in de rue Glaciere, niet
ongelijk aan dat van de al verre dagen hunner jeugd.

Zij werd toen ouder en zwakker, Therese, maar zij hield de woning toch
proper en net, en zorgde voor haar oudje en haar kanarie, die in zijn
kooitje te zingen zat, wanneer Bernardin de St. Pierre hen bezocht en
aanzat aan hun tafel, voorzien als vanouds van eenvoudig, smakelijk
eten, door haar bereid.

Zij werd ouder en zwakker, en hij verdiende al minder met muziek-kopieeren:
het oude paar was bijna behoeftig, toen zij een toevlucht vonden in het
kasteel Ermenonville. Daar stierf hij in haar armen, de deur gegrendeld,
dat niemand anders bij zijn sterven zou zijn. Tot het laatst had zij voor
hem gedaan wat in haar vermogen was, en dat was veel.

De vrede, die zijn levensavond ondanks alles ademde, de uitstraling
eener schoone, zacht-gelaten levens-philosophie in zijn laatste
geschrift, had niet kunnen bestaan dan op den materieelen basis, die
haar trouwe geduldige zorgzaamheid in stand hield, vier-en-dertig jaar
lang.

Het wordt tijd dat eindelijk eens andere oogen over u heenbuigen, oogen
minder bevooroordeeld door klassegevoel en hoogmoedig intellektualisme,
simpel hart, eenvoudig plebejerskind, veelgesmade, veelgelasterde
Therese le Vasseur.

* * * * *

Keeren wij terug tot den tijd hunner jonge liefde.

Hij was nu secretaris geworden bij Mme Dupin en haar stiefzoon
Francueil. Hij voelde de afhankelijkheid van zijn positie daar grievend,
en de jaarwedde was klein, 900 frs., nauwelijks genoeg om te bestaan.
Een paar keer werd Therese zwanger en baarde: hij deed de jonggeborenen
naar het vondelingengesticht brengen. Zij verzette zich eerst heftig,
maar schikte zich ten slotte, vooral omdat haar moeder 't ook wou, waar
zij erg aan hing. Zij konden ook heusch geen kinderen gebruiken, en wat
zij deden was immers heel gewoon. Zich van zijn kinderen op deze wijze
ontdoen kwam in die dagen haast evenveel voor als in de onzen
nieuw-malthusianisme; een vierde van alle te Parijs gedoopte kinderen
werden te vondeling gelegd. Rousseau had in het eethuis waar hij voor
't samenleven met Therese zijn maaltijd plagt te gebruiken, zooveel
verhalen daarvan gehoord, dat hij 't als de natuurlijkste zaak van de
wereld was gaan beschouwen dat men zijn kinderen naar 't vondelinghuis
bracht. Hij dacht er verder niet veel over na.

Zijn pogingen naam te maken bleven falen. Zijn opera "les Muses
gala