ettemin was
de veiligheid in het door den honger geteisterde land niet minder
volkomen dan vroeger.

Het aantal reizigers, die het land in alle richtingen hebben
doorkruist, is niet groot; en daar men dit niet anders dan te voet of
te paard kan doen, is het aantal van hen, die eene beschrijving van
hunne reis in het licht hebben gegeven, nog geringer. Dalmatie is geen
land voor onze moderne toeristen, die zich niet gaarne blootstellen
aan de ongemakken der reis in een streek, waar men soms honger en
dorst lijden kan, en bijna geen van de gemakken vindt, waaraan het
leven ons gewend heeft. Echter kan men, met eenige zorg zijn dagreizen
berekenende, welhaast zeker zijn, dat men bijna altijd gelegenheid
zal vinden om behoorlijk te overnachten en in een bed te slapen.

Wegen zijn zeldzaam, maar zij zijn volkomen veilig, ondanks het woeste
karakter des lands, het krijgshaftige, min of meer ruwe voorkomen
der bewoners, en het arsenaal van wapenen, dat ieder hier steeds bij
zich draagt. De Dalmatier is gastvrij, en geheel onbekend met die
streken en kunstgrepen, die geen ander doel hebben dan om den reiziger
af te zetten, en zooveel mogelijk voordeel van hem te trekken. De
levenswijze is meer dan eenvoudig en vordert dus niet veel uitgaven;
de eenige uitgave, waar men niet buiten kan, is die voor de middelen
van vervoer. Op de weinige groote wegen is het vervoer, zelfs per
as, zeer duur; en wanneer men de bergpaden moet volgen, en paarden,
muilezels en gidsen moet huren, dan loopt dit betrekkelijk zeer hoog;
maar daar de overige verteringen weinig te beteekenen hebben, weegt
het een weer tegen het ander op. Wie in Dalmatie wil gaan reizen,
moet zorgen altijd wat brandewijn en eenige ingelegde spijzen bij
zich te hebben; want het is mij meermalen overkomen, dat ik, na een
vermoeienden rit van tien uren langs bijna onbegaanbare wegen, in eene
armelijke woning komende, honger moest lijden, omdat de bewoners,
ook met den besten wil der wereld, mij zelfs geen ei of een handvol
rijst verschaffen konden.

De illyrische oorlogen leverden dit land in handen der Romeinen, die
het in drie provincien verdeelden, een soort van vazalstaten, welke
wel het oppergezag van Rome erkenden, maar overigens eene groote
mate van zelfstandigheid behielden. Het dalmatische gemeenebest
was voorspoedig en welvarend: het telde niet minder dan tachtig
steden, en was in staat legers op de been te brengen, die, Rome's
oppergezag miskennende, zelfs de rom