ok de koorden van zijn kleed wat stijver
aan en zeide: In die vijf jaren heb ik ook wel wat geleerd. Hillel moge
niet gelijk staan met uw onderwijzer in de logica, en Simeon en Shammai
niet in een adem te noemen zijn met uw leeraar bij het Forum; maar hunne
leer gaat niet op verboden wegen. Die aan hunne voeten zit, gaat heen
vervuld met de kennisse Gods, met de kennis der wet en van Israel; en de
vrucht daarvan is liefde en eerbied voor alles wat daarop betrekking
heeft. Door het bijwonen der vergaderingen van den Grooten Raad en het
bestudeeren van hetgeen ik daar vernam, ben ik tot het inzicht gekomen,
dat Judea niet is wat het vroeger was. Ik ken het onderscheid tusschen
een onafhankelijk koninkrijk en de weinig beteekende provincie, die
Judea thans is, en zou een nietswaardige zijn, ellendiger nog dan een
Samaritaan, indien de vernedering van mijn land mij niet diep ter harte
ging. Ismael is niet de rechtmatige hoogepriester, en kan dat niet zijn,
zoolang de edele Annas leeft; maar toch is hij een Leviet, een van de
Godgewijden, die duizenden van jaren den Heer onzen God gediend hebben
naar onze wetten. Zijn--

Messala viel hem spotachtig lachend in de rede en zeide: O, nu begrijp
ik u. Ismael is, zegt gij, een indringer; maar dat ik een Idumeer eer
gelooven zou dan hem steekt u,--bij alle goden van den Olympus, wat zijt
gij, Joden, toch zeldzame wezens! Menschen en dingen, hemel en aarde
veranderen, maar een Jood verandert nooit. Voor hem bestaat geen voor-
of achterwaarts; hij is wat zijne voorvaders in het begin waren. Kijk,
ik trek een cirkel in het zand--zoo! en toon mij nu eens aan, waarin het
leven van een Jood verschilt. In de rondte, in de rondte, Abram hier,
Izaaek en Jakob daar, God in het midden. En de cirkel,--bij den
dondergod! de cirkel is nog te groot. Ik zal een nieuwen trekken.

Hij zweeg, zette zijn duim op den grond en draaide er met de
uitgestrekte vingers omheen. Kijk, mijn duim wijst de plaats aan waar de
tempel staat, met de vingertoppen trek ik de grenzen van Judea. Is er
buiten die grenzen iets, dat ulieden belang inboezemt? De kunsten
misschien? Herodes was een bouwmeester, daarom is hij vervloekt.
Schilder- of beeldhouwkunst? Het beschouwen van hare voortbrengselen is
zonde. De dichtkunst hebt gij gebonden aan uwe altaren. Wie van u waagt
het als redenaar op te treden, behalve in de synagoge? In den oorlog
verliest gij op de zevenden dag alles wat gij op de zes voorafgaande
gewonnen heb