plotseling rijk worden, de wet verbood weelde en pronk. Zoo kon de
kleinburgerlijke eerbaarheid zich handhaven en kwam korruptie slechts
zelden voor.

Maar dit besef, door rechtschapen mannen die het welzijn van het
gemeenebest op 't oog hadden, geregeerd te worden, kon aan de burgerij
het verlies der oude vrijheden niet vergoeden. Haar ontevredenheid uitte
zich, in den loop der 18de eeuw, herhaaldelijk in onlusten en troebelen,
door de regeerders streng onderdrukt.

Was de politieke vrijheid in Geneve, ondanks het verval der demokratie,
grooter dan in de absolutistische staten, het private leven daarentegen
was bekneld en gebonden op eene wijze, waar men daar niet van wist. De
kerkelijke overheid waakte zorgvuldig tegen alle loszinnigheid, en liet
geen vergrijp tegen het enge en steile fatsoen dat voor alleen-zedelijk
gold ongewraakt. De predikanten behandelden die zelfbewuste mannen en
vrouwen, zoo fier op hun "vrijheid," als kinderen: hun leven lang werden
zij nagegaan, vermaand, berispt, gestraft voor de nietigste vergrijpen
tegen de zedewet van het puritanisme. Wie op Zondag gezien was met
kaarten in de hand, die duivelsblaren;--wie had meegedaan aan een
danspartijtje;--wie, naar verluidde, als getrouwd man behagen schepte
in het gezelschap van een bekoorlijk meisje, haar af en toe bezocht,
--hij kreeg orde om voor zijn geestelijken herder te verschijnen, werd
onderhanden genomen, moest beterschap beloven. Was de zondaar of
zondares halsstarrig en weigerde voor te komen, dan werd de groote
machinerie der geestelijke overheid in beweging gebracht: de kerkeraad
bemoeide zich met de zaak en de druk hield aan, zoolang tot de schuldige
toegaf, en, in ernstige gevallen, zich bereid verklaarde boete te doen.
Want de zondige wil moest uitgeroeid, de trots van den natuurlijken
mensch gebroken worden: neerknielen en den grond kussen was het gewone
teeken der christelijke verootmoediging. De verstokten bedreigde de
zware artillerie der kerkelijke tuchtmiddelen: onthouding van het heilig
avondmaal.

Eng en gebonden als dat hunner middeleeuwsche voorvaders schijnt ons het
leven dezer protestantsche kleinburgers, maar instee van beglansd door
den kleurigen gloed van een goedlachsch, volkseigen en kunstrijk
katholicisme, overschaduwd door den somberen gedachtenhemel van
voorbeschikking en eeuwige verdoemenis. Een levensbeschouwing, die alle
spontane vrolijkheid en haast elk onschuldig vermaak veroordeelde en
trachtte uit te ro