eeuwigen vrede schreef, na zijn dood door Rousseau in verkorten vorm in
het licht gegeven), den marquis van Mirabeau e.a. In de jaren 1724 tot
'31 organiseerden zich de hervormingsgezinden in de "Club de l'Entresol,"
de eerste fransche club, een importatie uit Engeland, het land waarvoor
de belangstelling der vooruitstrevenden steeds grooter werd. Hoewel de
werkzaamheid der leden een zuiver akademisch karakter droeg, verontrustte
zij toch de regeering zoozeer, dat Fleury ten slotte aan de bijeenkomsten
een einde maakte. Nog voor de stichting der "Club de l'Entresol," in 1721,
waren Montesquieu's "Lettres Persanes" verschenen, een klein boekje
waarin, onder een mom van luchtigheid en scherts, een onmeedoogendloos-
felle kritiek op absolutisme en katholicisme werd uitgeoefend.

Van maatschappelijk-praktisch belang wordt de wetenschappelijke en
philosophische oppositie echter eerst in de jaren '40. De agitatorische
concentratie der nieuwe ideeen in de Encyclopedie, het "algemeen
handboek van de verlichting,"[14] bereidt zich voor. Van nu af aan
zullen deze ideeen zich konsekwent verder ontwikkelen tot de leer van
het mechanisch materialisme, de strijd-philosophie der revolutionaire
bourgeoisie, die zij uitdagend tegenover de midden-eeuwsche
wereldbeschouwing stelt. De denkers en schrijvers, die in Parijs "tot
een philosophisch individu vereenigd"[15] de nieuwe wereldbeschouwing
opbouwen, zijn zich zeer goed haar wezen als aanvallend wapen bewust.
Niet om de "zuivere wetenschap" is het hen te doen,--evenmin als ooit
en ergens ter wereld de leden eener opkomende klasse--maar, hetzij zij
de natuur, de mechanica, het staatsrecht of de philosophie tot
uitgangspunt nemen, om de opheffing der klasse-privelegien van adel en
geestelijkheid; om de bevrijding van het eigendom uit feudale banden;
om de gelijkheid der burgers voor de wet; om de vrijheid van godsdienst;
om de afschaffing van het verouderde, barbaarsche strafrecht; om de
instelling van een konstitutioneele regeering;--met een woord, om de
praktijk, dat is _om de menschenwereld, de maatschappij, te veranderen_,
in te richten naar de algemeene behoeften der bourgeoisie. "Het doel van
den mensch is de daad," schreef Voltaire, de man die het zuiverst haar
aspiraties vertolkte, veel zuiverder dan La Mettrie, toen hij in zijn
moraaltheorie de leer opstelde "het doel van den mensch is het genot."
Voor alles genieten wil in dien tijd alleen de bovenste laag der
bourgeoisie, die,