m quibus constat vel universa mundi
moles, vel universa omnino creatura, videmus _lucem factam, divisamque a
tenebris_. Videmus _firmamentum coeli_: sive inter spirituales aquas
superiores et corporales inferiores[380], primarium corpus mundi; sive hoc
spatium aeris, quia et hoc vocatur coelum, per quod vagantur volatilia
coeli inter aquas quae vaporaliter eis superferuntur, et serenis etiam
noctibus rorant, et has quae in terris graves fluitant. Videmus
_congregratarum aquarum_ speciem per campos maris; et _aridam terram_, vel
nudatam, vel formatam ut esset visibilis et composita, herbarum quoque
atque arborum materiem. Videmus _luminaria_ fulgere desuper; _solem_
sufficere _diei, lunam et stellas_ consolari _noctem_ atque his omnibus
notari et significari _tempora_. Videmus humidam usquequaque naturam,
piscibus et belluis et alitibus fecundatam, quod aeris corpulentia, quae
volatus avium portat, aquarum exhalatione concrescit[381]. Videmus terrenis
animalibus faciem terrae decorari; hominemque ad _imaginem et similitudinem
tuam_ cunctis irrationabilibus animantibus, ipsa tua _imagine ac
similitudine_, hoc est rationis et intelligentiae virtute, praeponi. Et
quemadmodum in ejus anima aliud est quod consulendo dominatur, aliud quod
subditur ut obtemperet; sic viro factam esse etiam corporaliter feminam,
quae haberet quidem in mente rationalis intelligentiae parem naturam; sexu
tamen corporis ita masculino sexui subjiceretur, quemadmodum subjicitur
appetitus actionis ad concipiendam[382]* de ratione mentis recte agendi
solertiam. Videmus haec et singula bona, et omnia bona valde.

{278}

[Sidenote: XXXIII. Omnia de nihilo sive de concreata materia.]

48. Laudent te opera tua, ut amemus te; et amemus te*, ut laudent te opera
tua, quae habent initium et finem ex tempore, ortum et occasum, profectum
et defectum, speciem et privationem. Habent ergo consequentia mane et
vesperam, partim latenter, partim evidenter. De nihilo enim a te, non de te
facta sunt, non de aliqua non tua*, vel quae antea fuerit, sed de
concreata, id est simul a te creata materia; quia ejus informitatem sine
ulla temporis interpositione formasti. Nam cum aliud sit coeli et terrae
materies, aliud coeli et terrae species; materiem quidem de omnino nihilo,
mundi autem speciem de informi materia, simul tamen utrumque fecisti, ut
materiam forma, nulla morae intercapedine, sequeretur.

[Sidenote: XXXIV. Totius creationis mundi allegorica expositio.]

49.