us, regendum se regulae
tradidit et illam loquendi licentiam seruituti rationis
addixit. quae ratio adeo cum ipsa loquella generata
(congenerata _Vsener_) est, ut hodie nihil de suo analogia
inferat. ea enim quae ad explicandam elocutionem iam apud
sensus nostros educta sunt a confusione uniuersitatis
disseminauit et a disparibus paria coaluit. adprobatur autem
defectionis regula argumento similium. constat ergo latinus
sermo natura analogia consuetudine auctoritate. natura
uerborum (alias uerborum omnium _in mg. N_) nominumque
inmutabilis est nec quicquam aut plus aut minus tradidit
nobis quam quod accepit. nam si quis dicat scrimbo pro eo
quod est scribo, non analogiae uirtute sed naturae ipsius
constitutione conuincitur. analogia sermonis a natura proditi
ordinatio est neque aliter barbaram linguam ab erudita quam
argentum a plumbo dissociat ... consuetudo non arte analogiae
sed uiribus par est, ideo solum recepta, quod multorum
consensione conualuit, ita tamen ut illi ratio non accedat
sed indulgeat. auctoritas in regula loquendi nouissima est.
namque ubi omnia defecerint, sic ad illam quem ad modum ad
aram sacram decurritur. non enim quicquam aut rationis aut
naturae aut consuetudinis habet, tantum opinione auctorum
recepta est, qui et ipsi cur id secuti essent si fuissent
interrogati nescire confiterentur. ex his ergo omnibus
consuetudo non haec uulgaris nec sordida recipienda est, sed
quae horridiorem rationem sono blandiore depellat. interdum
enim utilibus incunda gratiora sunt. Quint. inst. orat.
I 6, 1: sermo constat ratione uetustate auctoritate
consuetudine. rationem praestat praecipue analogia,
nonnumquam et etymologia. uetera maiestas quaedam, et ut sic
dixerim religio commendat. auctoritas ab oratoribus uel
historicis peti solet; nam poetas metri necessitas excusat
.... cum summorum in eloquentia uirorum iudicium pro ratione
et uelut error honestus est magnos duces sequentibus.
consuetudo uero certissima loquendi magistra, utendumque
plane sermone ut nummo, cui publica forma est. _cf._ VIIII
3, 3. Max. Vict. p. 272 Lind. p. 1938P.: latinitas est
obseruatio incorrupte loquendi secundum romanam linguam.
constat autem tribus modis: ratione auctoritate consuetudine;
ratione secundum technicos id est artium traditores;
auctoritate, ueterum scilicet lectionum; consuetudine eorum
quae in medio (_sic cod. Bern. teste Keilio ad D