rechtsgeleerden, hebben Erasmus, Coornhert, Thomas Morus,
Lipsius aan Grotius bouwstof geleverd, zoowel als Montaigne en zijn
leerling Charron, zoowel als Bacon en Herbert de Cherbury.
Kortmartus [266] beweerde zelfs, dat Grotius Montaigne niet alleen in
vele punten gevolgd heeft, maar zelfs "de verbo ad verbum annotavit".

Zeker is het, dat Michel de Montaigne (1533-1592) het ethisch, aan
Socrates en het stoicijnen herinnerend, princiep: zedelijk leven is
leven volgens zijn natuur, zoo goed als Grotius huldigde. Charron
(1541--1603) zeide: Alle wijzen leeren, dat het goede leven het leven is
volgens de natuur, en dat het hoogste goed is, met zich zelf over een te
stemmen. [267]

Bij Bacon is de natuurwet, de sociale, op het welzijn van het geheel
gerichte, aandrift der afzonderlijke personen, in overeenstemming
gebracht met de aandrift tot zelfbehoud.

Herbert de Cherbury (1581-1648) spreekt van "communes notitiae" die
voor hem de grondslagen worden van zedelijkheid en van recht.

Grotius vond de bouwstof bereid en verwerkt, zijn genie vond het middel
ze te ordenen tot eenen bouw, tot een geheel. Dit is zijn verdienste.

Zoo b.v. had Alberic Gentilis, die door Grotius dankbaar wordt
herdacht, [268] zich te veel op autoriteit beroepen, zonder zelf eens te
zien, hoe zwaar de autoriteit van sommige rechtsgeleerden woog. [269]

Voegen wij hierbij nog deze vraag: Behoorde Grotius tot de in die dagen
zoo dikwijls genoemde en zoo heftig bestreden "politici," die Thomas
Stapleton [270] ons beschrijft?

Grotius was eerder een hen tegenovergestelde meening toegedaan. Hij
erkende in de overheid een recht en een plicht uit te komen voor den
godsdienst en hij wil, dat men eerder God moet gehoorzamen dan de
menschen.

#Ons oordeel over Grotius.#

Aan zijn "de Jure Belli ac Pacis" hebben wij in het begin gezegd, dankt
Grotius zijn onsterfelijkheid, en geen wonder, kunnen wij er bijvoegen
hier is een meesterwerk, alleen een genie kon het tot stand brengen.

Een meesterwerk is de Jure Belli ac Pacis om de zooeven aangegeven
reden.

De Jure Belli ac Pacis moest naar de bedoeling des schrijvers de
onomstootelijke, voor allen klare en evidente beginselen aangeven van
recht en zedelijkheid en daardoor medewerken aan het practisch naleven
der instinctmatig gevoelde rechten en plichten der volken en der
menschen onderling. Het moest, de volken en de vorsten, die in deze
wereld geen rechters hadden, er aan herinneren, dat