oor het sociale leven in den mensch ligt. Hij gaat uit van
het feit.

[53] G. Hartenstein. Darstellung der rechtsphilos. Des Hugo Grotius, p.
502.

[54] Cum tamen jus illud proprie nominatum diversam longe naturam habeat
in eopositam, ut quae jam sunt alterius alteri permittantur aut
impleantur, prol. 10.

[55] Kaltenborn. Die Vorlaeufer des H. Grotii, Leipzig 1848. blz. 52.

[56] l. 2. c. 1. Sec. 9, no. 2. Nam jus naturae, quatenus legem significat,
non ea tantum respicit quae dictat justitia quam expletricem dicimus,
sed aliarum quoque virtutum ut temperantiae, fortitudinis, prudentiae
actus in se continet, ut in certis circumstantiis non honestos tantum
sed et debitos.

[57] Sed ipsa recta ratio carior nobis esse debeat, quam illa sint a
quibus ad hanc venerimus l. 1 c. 1. Sec. 9 no. 2.

De mensch verlaagt zich tot dier, als hij zijn driften en niet zijn
verstand volgt, zoo zegt hij nog: nam vim judicatricem humanis
actionibus Deus addidit, quo contempta obbrutescit animus.

De mensch heeft met de dieren gemeen, dat hij toornig wordt. At talis
appetitus, in se spectatus non convenit parti rationali cujus est
imperare affectibus, ac proinde nec juris naturae et socialis. Dictat,
zoo voegt hij er bij, autem ratio homini, nihil agendum quo nocetur
homini alteri, nisi id bonum aliquod habeat propositum. (hier wordt
bedoeld het een ander leed doen, als wij er recht op hebben.) In solo
autem inimicis dolore ita nudum spectato nulum est bonum nisi falsum et
imaginarium ut in divitiis supervacuis multisque aliis rebus ejus modi.
l. 2 c. 20 Sec. 5 no. 1.

[58] Gabriel Biel (+1493) zei reeds: Nam si per inpossibile Deus non
esset, qui est ratio divina, aut ratio illa divina esset errans adhuc si
quis ageret contra rectam rationem angelicam vel humanam aut aliam
aliquam si qua esset peccaret. Collectorium sententiarum Tub. 1501. l.
1. dist. 35. q. 1. art. 1. Zie ook O. Gierke, o.c. blz. 74. Zie ook
Suarez II. c. 6. Sec. 3. en wat hij aanhaalt van Gregorius, Jac. Almain en
Condubensis.

[59] Cfr. H. Grotius de mari libero, C. 1.

[60] Nam qui se coetui alicui aggregaverant, aut homini hominibusque
subjecerant, hi aut expresse promiserant, aut ex negotii natura tacite
promisisse debebant intelligi, secuturos se id, quod aut coetus pars
major, aut hi, quibus delata potestas erat, constituissent. o.c. prol,
15. cfr. l. 2. c. 5. Sec. 1.--l. 1 c. 5 Sec. 7 no. 3.--l. 2 c. 20 Sec. 8 no.
4.--Sec. 9, no. 4.--c. 21 Se