id illi non de
operante principio, sed de materiali subiecto hoc omnium de natura rationum
quasi quoddam iecerint fundamentum. At si nullis ex causis aliquid oriatur,
id de nihilo ortum esse uidebitur. Quod si hoc fieri nequit, ne casum
quidem huiusmodi esse possibile est qualem paulo ante definiuimus." "Quid
igitur," inquam, "nihilne est quod uel casus uel fortuitum iure appellari
queat? An est aliquid, tametsi uulgus lateat, cui uocabula ista
conueniant?" "Aristoteles meus id," inquit, "in Physicis et breui et ueri
propinqua ratione definiuit." "Quonam," inquam "modo?" "Quotiens," ait,
"aliquid cuiuspiam rei gratia geritur aliudque quibusdam de causis quam
quod intendebatur obtingit, casus uocatur, ut si quis colendi agri causa
fodiens humum defossi auri pondus inueniat. Hoc igitur fortuito quidem
creditur accidisse, uerum non de nihilo est; nam proprias causas habet
quarum inprouisus inopinatusque concursus casum uidetur operatus. Nam nisi
cultor agri humum foderet, nisi eo loci pecuniam suam depositor obruisset,
aurum non esset inuentum. Haec sunt igitur fortuiti causa compendii, quod
ex obuiis sibi et confluentibus causis, non ex gerentis intentione
prouenit. Neque enim uel qui aurum obruit uel qui agrum exercuit ut ea
pecunia reperiretur intendit; sed uti dixi, quo ille obruit hunc fodisse
conuenit atque concurrit. Licet igitur definire casum esse inopinatum ex
confluentibus causis in his quae ob aliquid geruntur euentum; concurrere
uero atque confluere causas facit ordo ille ineuitabili conexione
procedens; qui de prouidentiae fonte descendens cuncta suis locis
temporibusque disponit.

THE FIFTH BOOK OF BOETHIUS

I.

Having said thus, she began to turn her speech to treat and explicate
certain other questions, when I interrupted her, saying: "Thy
exhortation is very good, and well-seeming thy authority. But I find it
true by experience, as thou affirmedst, that the question of Providence
is entangled with many other. For I desire to know whether thou thinkest
chance to be anything at all, and what it is." "I make haste," quoth
she, "to perform my promise, and to show thee the way by which thou
mayest return to thy country. But these other questions, though they be
very profitable, yet they are somewhat from our purpose, and it is to be
feared lest being wearied with digressions thou beest not able to finish
thy direct journey." "There is no fear of that," quoth I, "fo