niam igitur omne iudicium secundum
sui naturam quae sibi subiecta sunt comprehendit, est autem deo semper
aeternus ac praesentarius status; scientia quoque eius omnem temporis
supergressa motionem in suae manet simplicitate praesentiae infinitaque
praeteriti ac futuri spatia complectens omnia quasi iam gerantur in sua
simplici cognitione considerat. Itaque si praesentiam pensare uelis qua
cuncta dinoscit, non esse praescientiam quasi futuri sed scientiam numquam
deficientis instantiae rectius aestimabis; unde non praeuidentia sed
prouidentia potius dicitur, quod porro ab rebus infimis constituta quasi ab
excelso rerum cacumine cuncta prospiciat. Quid igitur postulas ut
necessaria fiant quae diuino lumine lustrentur, cum ne homines quidem
necessaria faciant esse quae uideant? Num enim quae praesentia cernis,
aliquam eis necessitatem tuus addit intuitus?" "Minime." "Atqui si est
diuini humanique praesentis digna collatio, uti uos uestro hoc temporario
praesenti quaedam uidetis, ita ille omnia suo cernit aeterno. Quare haec
diuina praenotio naturam rerum proprietatemque non mutat taliaque apud se
praesentia spectat qualia in tempore olim futura prouenient. Nec rerum
iudicia confundit unoque suae mentis intuitu tam necessarie quam non
necessarie uentura dinoscit; sicuti uos cum pariter ambulare in terra
hominem et oriri in caelo solem uidetis, quamquam simul utrumque conspectum
tamen discernitis et hoc uoluntarium illud esse necessarium iudicatis, ita
igitur cuncta despiciens diuinus intuitus qualitatem rerum minime perturbat
apud se quidem praesentium, ad condicionem uero temporis futurarum. Quo fit
ut hoc non sit opinio sed ueritate potius nixa cognitio, cum exstaturum
quid esse cognoscit quod idem exsistendi necessitate carere non nesciat.
Hic si dicas quod euenturum deus uidet id non euenire non posse, quod autem
non potest non euenire id ex necessitate contingere, meque ad hoc nomen
necessitatis adstringas; fatebor rem quidem solidissimae ueritatis sed cui
uix aliquis nisi diuini speculator accesserit. Respondebo namque idem
futurum, cum ad diuinam notionem refertur, necessarium, cum uero in sua
natura perpenditur, liberum prorsus atque absolutum uideri. Duae sunt
etenim necessitates, simplex una, ueluti quod necesse est omnes homines
esse mortales, altera condicionis, ut si aliquem ambulare scias, eum
ambulare necesse est; quod enim quisque nouit, id esse aliter ac notum est
nequit, sed haec condicio minime secum illam s