raniwan ang paniwala sa gayon, lalong lalo
na sa m~ga kabataan dahil sa m~ga na didin~gig sa matatanda. Wala n~g
luhang tumutulo sa aking m~ga mata, sampu niyang mapait na yaman n~g
ating panin~gin na wari'y nagpapaginhawa n~g kaunti kung dumaloy
ay nagkait na sa aking kapighatian, sapagka't sa dalawang araw na
itinan~gis ay natuyo na mandin, iGaano ang sising bumukal sa aking
bibig, sa dahilang ako'y hindi pa malaki! iHiganti at higanti ang
sumusulak sa aking dibdib! Higanti sa mayamang gumaga sa aming pagaari
at humalay sa puri ni ina; higanti sa m~ga _justiciang_ hindi
nagtangol sa nilupigan, kundi bagkus nagpahirap sa naapi. Nang ako'y
aalis na sa aming bahay ay siyang pagdating n~g isang taong nagsalita
sa akin n~g ganito:

--?Ikaw ba amang ang anak ni mang Mundo?

--Opo.

--Nabatid kong lahat ang nangyari sa inyong magaanak at natanto ko rin
na ikaw ay ulila n~g lubos. Ako ang naglibing sa bankay n~g iyong ina.

--iOh salamat po.--ang wika kong kasabay ang pagkakaluhod sa harapan
n~g taong iyon.

--Ikaw ay walang kamaganakan dito, sapagka't ang m~ga magulang mo'y
taga S. Jose sa Morong ?ibig mo bang sumama sa anak ko sa Maynila
upang mag-aral doon? Ikaw ay hindi ko ibibilang na alila, kundi
pinakakasama lamang n~g aking anak; ikaw may magaaral din.

Sa laki n~g utang na loob ko sa taong iyon ay hindi ako nakasagot, n~g
ayaw kahit lubos na nalalaban sa loob ko ang maging utusan.

Pinasalamatan ko ang himok na iyon at ako'y sumama.

Man~ga ilang araw lamang ang nakaraan, at, iyong batang patay gutom,
iyong ulilang walang kamag-anak ay naging isang nagaaral sa S. Juan de
Letran at kasakasama kahit saan pumaroon ng isang kapwa batang anak ng
matandang maawain. Hindi alilang utusan ang kanyang lagay kundi isang
anak din n~g nagaampon at kapatid n~g kaniyang anak.

Nagdaan ang pitong taon, at sa panahong iyon mandin ay naparam sa
alaala ko an~g aking karukhaan at ang kahapishapis na kinahinatnan
niyong m~ga sawing palad kong magulang at nakatulog wari sa loob n~g
aking batang puso iyong higanting halos sinunpaan ko sa sarili.

Datapwa't dumating ang isang araw na kaming dalawang nagaaral ay
naanyayahang dumalo sa isang piging sa daang Dulumbayan sa Maynila at
doon ay dumalo rin ang isang kasama namin sa Colegio na kaakbay ang
kaniyang ama, na, mula n~g dumating ay waring pumasok sa loob kong ang
pagmumukhang iyon ay aking naaalala. Inanyayahan kaming kumain at sa
paguupuan sa dulang ay napasiping sa akin ang