esse debuit? qui e ludo, atque pueritiae disciplina, bello maximo
atque acerrimis hostibus, ad patris exercitum atque in militiae
disciplinam profectus est? qui extrema pueritia miles fuit summi
imperatoris? ineunte adolescentia maximi ipse exercitus imperator? qui
saepius cum hoste conflixit, quam quisquam cum inimico concertavit?
plura bella gessit, quam caeteri legerunt? plures provincias confecit,
quam alii concupiverunt? cujus adolescentia ad scientiam rei militaris
non alienis praeceptis, sed suis imperiis; non offensionibus belli,
sed victoriis; non stipendiis, sed triumphis est erudita? Quod
denique genus belli esse potest, in quo illum non exercuerit fortuna
reipublicae? Civile; Africanum; Transalpinum; Hispaniense; mistum
ex civitatibus atque ex bellicosissimis nationibus servile; navale
bellum, varia et diversa genera, et bellorum et hostium, non solum
gesta ab hoc uno, sed etiam confecta, nullam rem esse declarant, in
usu militari positam, quae hojus viri scientiam fugere posset.
* * * * *
"Quare cum et bellum ita necessarium sit, ut negligi non possit; ita
magnum, ut accuratissime sit administrandum; et cum ei imperatorem
praeficere possitis, in quo sit eximia belli scientia, singularis
virtus, clarissima auctoritas, egregia fortuna; dubitabitis, Quirites,
quin hoc tantum boni, quod vobis a diis immortalibus oblatum et datum
est, in rempublicam conservandam atque amplificandam conferatis?"
* * * * *
"I could wish, Quirites, that there was open to you so large a choice
of men capable at the same time, and honest, that you might find a
difficulty in deciding who might best be selected for command in a
war so momentous as this. But now when Pompey alone has surpassed in
achievements not only those who live, but all of whom we have read in
history, what is there to make any one hesitate in the matter? In my
opinion there are four qualities to be desired in a general--military
knowledge, valor, authority, and fortune. But whoever was or was ever
wanted to be more skilled than this man, who, taken fresh from school
and from the lessons of his boyhood, was subjected to the discipline
of his father's army during one of our severest wars, when our enemies
were strong against us? In his earliest youth he served under our
greatest general. As years went on he was himself in command over
a large army. He has been more frequent in fighting than other
|