n demande rigardis sian pli maljunan kunulon.

"Chio estas finita," diris Daumal. "La Germanoj rapidegas al Parizo.
Niaj armeoj estas frakasitaj."

Mortiga silento denove inundis la oficejon.

"Ni devas tre rapidi, por ke ni povu forkuri," rimarkis Payen.

"Mi iros ech ne unu pashon!" eksplodis Daumal.

"Kaj viaj planoj?"

"Mi forbruligos ilin!"

"Daumal...!"

"Mi konas ilin parkere, estu senzorga! Se la patrujo ankorau iam
bezonos ilin, facile mi chion skribos."

Flamoj avide englutis la valorajn paperojn. Daumal restis senmova,
malgrau tio, ke li jhetis en la fajron laboron de multaj senfinaj
noktoj.

"Nun ili venu. La forkuro egale neniel helpos nin."

Sed la duan tagon matene, kiam la tondrado de la kanonoj
alproksimighis, ambau viroj kunighis kun la forkurantaj popolamasoj.
Chu ne povas okazi miraklo kaj la fronto ekhaltos? Chu ne estus eble
organizi ie en la sudo novajn formaciojn kaj denove efike ekbatali?
La vojo, lau kiu ili forkuris, estis la vojo de la morto.
Automobiloj kaj veturiloj rapidegis antauen en egoista, senrespekta
vetveturo. Patrinoj veturigis en kaleshetoj kusenojn kaj vivrimedojn;
malgrandajn infanojn ili havis sur la dorso au en la manoj. La plej
malgrandaj infanoj ploris. Ankau maljunuloj larmis. Certe ankau pro
sia propra mizero, sed chefe, chefe pro la mizero de Francujo.

Daumal kun Payen iris ioman tempon kune, sed post nelonge ili estis
disigitaj. Payen restis kelkajn dekojn da metroj malantaue kaj
malgrau siaj klopodoj ne povis atingi sian kunulon.

El la konfuzo sur la strato farighis tuta hhaoso, kiam en la
malproksimo ektondris kelkaj aviadil-motoroj.

"Chu niaj?"

"Ne! Boshoj!"

Boshoj! Boshoj! Boshoj!

Timego kaj teruro. Iu oficiro antaue klopodis regi la malesperantajn
popolamasojn.

"Liberigu la vojon! En la fosajhojn, sur la kampojn! Al la tero!"

Kelkaj disciplinitaj unuopuloj obeis. Sed la aro rulighis antauen
kun la okuloj pligrandigitaj, kun la gorghoj premitaj, kun unu vorto
sur sekaj lipoj:

Boshoj!

Oni diris pri ili, ke ili mortpafis ankau la civilajn personojn.
Eble tio estis nur mensogo. Eble ili mem faris tian propagandon, por
ke la moralo de la malamika lando estu ruinigita. Estas ja leghoj. Ne
nur tiuj internaciaj, de chiuj rekonataj kaj por chiuj devigaj, sed
ankau tiuj aliaj, ne skribitaj--la leghoj de humaneco.

Ta - ta - ta - ta - ta - ta - ta - ta - ....!

Novaj kaj novaj dozoj. Mallongaj kaj pli longaj. Kaj ankau plenaj.

Germa