ge sterven. Is hij in
de vlakte of in een bergengte, tegen den vijand strijdende, met
eere gevallen, dan wordt zijn lijk, door zijne makkers, op dezelfde
plaats ter aarde besteld. De weduwe, in haar dorp teruggekeerd,
zal zijner nagedachtenis de verschuldigde eer bewijzen: zij noodigt
hare vriendinnen bij zich; zij heeft de wapenen, de kleederen van
den gevallene bewaard, zijne strouka of plaid, die hem tot mantel,
tot reiszak en tot bed diende; zij spreidt dien plaid als een tapijt
voor hare woning uit, legt er zijne beretta en wapenen op neder, en
met ten hemel geheven handen heft zij haar klaagzang aan. Zij wijdt
uit in den lof des gestorvene; zij beklaagt hem niet; zij prijst noch
zijn zachtmoedigheid, noch zijn goedheid, noch zijn edelmoedigheid,
maar wel zijn mannelijken moed, zijne indrukwekkende schoonheid,
zijne heldenkracht, zijne koene doodsverachting.

Behalve de officieele legerhoofden, zijn er nog andere aanvoerders, die
een overwegenden invloed op den soldaat uitoefenen: dat zijn de popen,
hetzij eenvoudige priesters, hetzij aartspriesters en archimandriten,
of zelfs metropolitanen. Ik merkte reeds op, dat de tegenwoordige
bisschop ook als krijgsman beroemd is; en de Montenegrijnen vinden er
niets stootends of onbehoorlijks in, dat dezelfde hand beurtelings
het kruis en het zwaard voert, zich nu eens opheft tot zegenen en
straks den dood in de vijandelijke gelederen brengt. In de eerste
tijden der middeleeuwen, was dit ook bij ons niets ongewoons. In
Kroatie, in Bosnie, in Herzegowina, in Servie, heb ik mij meermalen
kunnen overtuigen, welken machtigen invloed die priesters op hunne
omgeving uitoefenen; zij deelen in alles de levenswijze des volks;
even als hunne parochianen, zijn ook zij echtgenooten en huisvaders
en gaan zij gebukt onder allerlei wereldsche zorgen en beslommeringen
van het alledaagsche leven. De begeerten, wenschen en hartstochten
des volks vinden weerklank in hun gemoed; zij deelen met hetzelfde
vuur, in zijn liefde en zijn haat; en zoodra de geschikte gelegenheid
zich aanbiedt, treden zij op als de natuurlijke legerhoofden, die
de banier verheffen van den heiligen krijg tegen de ongeloovigen
en met beproefde dapperheid en vurige geestdrift voorgaan in den
rechtvaardigen, erfelijken, eeuwenouden strijd.

De naam van den pope Zarko is in den jongsten oorlog beroemd
geworden, als die van den gelukkigsten en den bedachtzaamsten onder de
verschillende legerhoofden. Archimandriet van het