en; en dat in die waarde nog iets van die
primitieve elementen is overgebleven, wie zal het ontkennen?

Weliswaar is in de ridderorde het christelijk element van de voorstelling
zoo sterk, dat ook een verklaring uit louter kerkelijke en politische,
zuiver middeleeuwsche grondslagen op zich zelf overtuigend zou kunnen
zijn, als men niet wist, dat algemeen verbreide, primitieve parallelen
als verklaringsgrond daarachter stonden.

De eerste ridderorden, de drie groote van het Heilige land en de drie
Spaansche, waren als een zuiverste belichaming van middeleeuwschen geest
ontsproten uit de verbinding van het monniks- en het ridderideaal, in
den tijd toen de strijd tegen den islam wonderlijke werkelijkheid was
geworden. Zij waren gegroeid tot groote staatkundige en economische
instellingen, ontzaglijke vermogenscomplexen en financieele machten.
Hun politieke nuttigheid had zoowel hun geestelijk karakter als het
ridderspel-element op den achtergrond gedrongen, en hun economische
verzadiging at weer hun politieke nuttigheid op. Toen de Tempeliers en
de Johanniters bloeiden en nog in het Heilige land zelf werkten, had
het ridderwezen een reeele politische functie vervuld, en waren de
ridderorden als 't ware vakorganisaties van groote beteekenis geweest.

Doch in de veertiende en vijftiende eeuw was het ridderwezen enkel meer
hoogere levensvorm, en daarmee was ook in de ridderorden het element van
edel spel, dat in hun kern besloten lag, weer op den voorgrond gekomen.
Niet dat zij enkel spel waren geworden. Als ideaal zijn zij nog altijd
vervuld van hoog ethisch en politiek streven. Maar het is waan en droom,
ijdele plannenmakerij. De merkwaardige idealist Philippe de Mezieres
ziet het heilmiddel der tijden in een nieuwe ridderorde, die hij de
Ordre de la passion heeft genoemd. [233] Hij wil er alle standen in
opnemen. Trouwens ook de groote ridderorden der kruistochten hadden zich
reeds de deelneming van niet-edelen ten nutte gemaakt. De adel zal den
grootmeester en de ridders leveren, de geestelijkheid den patriarch en
zijn suffraganen, de poorters zullen broeders zijn en de landlieden en
handwerkers servanten. Zoo zal de orde een hechte samensmelting der
standen zijn voor het groote doel der Turkenbestrijding. Er zullen vier
geloften zijn. Twee zijn de oude, die monniken en geestelijke ridders
deelden: armoede en gehoorzaamheid. Maar voor het volstrekte celibaat
stelt Philippe de Mezieres de echtelijke kuischheid in de plaat