i m'moras nur esti iel sukcesinta forjxeti tiun
Sudulacxon, tiel mortintan kiel Moseo, en la fuorton, kaj manpreni
Danon kaj lin forporti el l' fosajxo. Kompatinda maljunigxinta ulo!
Ni ceteraj diris k' ni eniras la fuorton por vivi aux morti. Li diris
k' li eniras gxin por morti kaj li 'tingis la celon."

Mi ege atentis la ekscititan parolanton, sed kiam li bedauxratone
eldiris tiujn lastajn vortojn mi returnigxis kaj la rigardo de
Roberto renkontis la mian. Tiuj melankoliaj okuloj, tiom plenaj je
inteligenteco pruvanta ke li jxus auxdis, rememoris kaj meditis
kun tiu preternatura potenco ofte postvivanta cxiujn ceterajn
sentopovojn. Li rekonis min, tamen eldiris nenian salutvorton. Li
kontentigxis vidante virinan vizagxon, tamen salutis gxin kun nenia
rideto. Li sentis sin esti mortonta, tamen auxdigis nenian adiauxon.
Li jam tro foren transiris la riveron por reveni aux lanti nun.
Vivofinaj pensado, fizika forto kaj spirado elcxerpigxis en unu
dankema rigardo, unu murmuro de konsento pri la lasta doloro kiun li
povus iam senti. Liaj lipoj movigxis kaj, kiam mi antauxenklinigxis
por auxskulti ilian mesagxon, flustro malvarmigis mian vangon,
konsistigante la interrompatajn vortojn:

"Mi 'stus farinta tion--sed pli bone 'stas tiel--mi 'stas
kontenta."

Ho! Tia li plenrajtis esti. Cxar dum li forturnis la vizagxon el la
ombro de la finestinta vivo, sur gxin la sunlumo de la estonta vivo
sternis belegan kontentigxon, kaj entirante sian lastan spiradon mia
kontrabandulo atingis edzinon, hejmon, eternan liberecon kaj Dion.

* * * * *

[En la libro mem, la piednotoj trovigxas plejparte cxe la piedoj de
la koncernaj pagxoj. Por ne interrompi la fluon de la rakonto en
tiu cxi unupagxa versio preparita de Distributed Proofreaders, la
piednotoj estas kolektitaj cxi tie, cxe la fino de la unu (longa!)
pagxo.]

PIEDNOTOJ

[1] En la Usonangla lingvo de la deknauxa jarcento la vorto
"contraband" havis, krom sia tradicia signifo ("varoj
transportitaj kontrauxlegxe kaj sekrete trans politikajn
limojn"), aldonan milittempan signifon: "Nigrahauxta sklavo
transportita aux fugxinta kontrauxlegxe kaj sekrete el la Sudaj
sxtatoj, kie sklaveco estis permesita, en la Nordajn sxtatojn,
kie sklaveco estis malpermesita kaj kie cxiuj homoj estis
lauxlegxe liberaj."

[2] La anglalingva kromnomo por Roberto estas "Bob", vorto havanta
aliajn samtempajn signifojn, el kiuj